HISTORIA JAPOŃSKIEGO MIECZA - WSTĘP

KATANA Koto, późne Muromachi, około 1550. Certyfikat NBTHK z 1978 roku ustala, że miecz wykuł kowal ze szkoły Sukesada i nadaje mu stopień wartości historycznej Tokubetsu Kicho - Szczególnie Ważna Praca. Nagasa 649mm, Sori 10mm, Chu Kissaki, Hamon Gunome Midare Ko Nie deki miesza się z Togare Gunome Midare. Prawdopodobnie Kazuuchimono - głownia wykuta w pakietowym zamówieniu w drugiej połowie okresu Sengoku Jidai.

Na dole Oshigata - odręczny rysunek głowni wykonany przez japońskiego rzeczoznawcę, odwzorowuje ostrze, rysunek Hamon i charakterystyczne cechy Nakago.   [ Zbiory własne ]

Królowa Himiko 183? - 248

Tak więc historia Nihonto rozpoczęła się w epoce Heian (794 – 1185), około 940 roku i trwała ponad 900 lat, aż do początku epoki Meiji, do roku 1876, kiedy to wydano cesarski edykt zakazujący noszenia mieczy w miejscach publicznych wszystkim, z wyjątkiem byłych lordów daimyo, wojska i funkcjonariuszy organów ścigania. Według fascynata historii Japonii epoka Nihonto skończyła się rok później, wraz z ostatecznym odejściem klasy samurajów do historii. Stało się to w poniedziałek 24 września 1877 roku, około godziny 7 rano, kiedy to honorową śmiercią zginął Saigo Takamori, przywódca powstania Satsumy, desperackiego zrywu samurajów w obronie odebranej pozycji. Saigo Takamori uważany jest za ostatniego samuraja Japonii.

Historia Japonii napisana mieczem.

Japoński miecz był groźną, zabójczą bronią. Jego historia jest nierozerwalnie połączona z historią Kraju Wiśni.

Żeby poznać i zrozumieć ewolucję miecza trzeba poznać dzieje Japonii.

* Miecz jest duszą,

 jeśli dusza nie jest prawa

także miecz nie może być prawy.

Zanim zaczniesz studiować miecz

musisz znaleźć swoją duszę .*

 W Europie miecz, a później szabla były tylko bronią. Rycerz nie był z nimi  emocjonalnie związany. Wyparte przez broń palną odeszły w zapomnienie.

W Japonii miecz samuraja był nierozerwalnie połączony z właścicielem. Kult jakim go otaczano przetrwał do naszych czasów. Kowale nie byli zwykłymi rzemieślnikami, ze swoich dzieł uczynili przedmiot sztuki. Miecz musiał być perfekcyjnie skuteczny w walce i jednocześnie piękny,  uważano, że ma duszę, która jest związana z duszą Samuraja.

W tradycji japońskiego rzemiosła, w każdej dziedzinie, dążono do uzyskania nie tylko praktycznej doskonałości, efekt pracy musiał być też swojego rodzaju dziełem sztuki. Błyszczącej, zimnej stali miecza dawano życie ubierając w wyszukane formy. Można powiedzieć, że japońscy kowale byli artystami z duchową inspiracją. Miejsca ich pracy były świątyniami. Każdy etap tworzenia miecza poprzedzał uroczysty rytuał oczyszczenia ciała zimną wodą i modlitwa. Niepowołane wejście do kuźni groziło śmiercią.

Historię miecza Nihonto dzieli się na epoki : 

Od połowy Heian 794–1185,  wiele źródeł wskazuje rok 938,  do roku 1595 (Bunroku 4)

Czas miecza Koto to kolejne stulecia bratobójczych wojen domowych w rozbitej dzielnicowo Japonii. Rozpoczęły się w epoce Nara (710-794) i trwały do roku 1600, w którym Tokugawa Ieyasu, po zwycięskiej kampanii Sekigahary, zdobył pełnię władzy w Japonii i zakończył proces jednoczenia rozbitego na wojujące dzielnice kraju. Trzy lata później, w 1603 roku, otrzymał z rąk cesarza tytuł Szoguna, co zakończyło epokę Azzuchi-Momoyama i rozpoczęło epokę Edo, niemal trzy stulecia panowania szogunatu Tokugawa.

Okres wojen to czas wielkiego zapotrzebowania na miecze. Zmiany głowni wynikały z przyczyn praktycznych poprawiania skuteczności miecza, dostosowywania go do zmian warunków pola bitwy: taktyki, sposobu walki i zbroi samuraja. Zmieniała się długość, krzywizna, ciężar i sposób hartowania głowni. Czas wojen był czasem stagnacji i hermetycznego podziału dzielnicowego. Generacje kowali zamieszkiwały w jednym miejscu, tworzyły własny charakterystyczny styl kucia miecza nazywany Tradycją. W efekcie powstało 5 tradycji kucia miecza nazwanych ogólnie Gokaden. Poszczególnym tradycjom nadano nazwy prowincji z których pochodziły: Yamato, Yamashiro, Bizen, Soshu i Mino. Pojęcia te wprowadził na początku XX wieku Honami Koson, jeden z najwybitniejszych badaczy historii Nihonto ( księga Poznaj Miecz, rozdział Certyfikaty i Torokusho). Kowale wiodących szkół wypracowali własny sposób odkuwania głowni z charakterystycznymi dla ich ośrodka cechami. Znajomość tych cech pozwala ekspertowi przypisać miecz do konkretnej tradycji, określić szkołę w jakiej powstał i jego wiek, a nawet nazwisko kowala. W obrębie każdej z pięciu prowincji elity kowali nie dopuszczały wprowadzania cech szkół innych tradycji. Kowale którzy nie podporządkowywali się tym rygorom byli poddawani ostracyzmowi.

1596 (Keicho 1) do 1780 (Anei 9)

Czas miecza Shinto zaczyna się w epoce Momoyama i trwa do połowy epoki Edo. Szogunat Tokugawa przyniósł Japonii pokój.  Wraz z końcem wojen zapotrzebowanie na miecze zaczęło spadać. Rozbrojono ludność, tylko samuraje mogli nosić długie miecze. Rozwój gospodarki, rzemiosła i handlu owocował rozwojem dróg i transportu. Rzemieślnicy mogli łatwo wyjechać i osiedlić się tam, gdzie kto chciał. Eksodus spowodował wymieszanie się Pjęciu Tradycji. Nabyta przez stulecia lokalna wiedza rozpowszechniła się, mieszano i modernizowano dawne metody kucia miecza. Gokaden przeszedł do historii. Sztuka kowalstwa z epoki miecza Koto stopniowo szła w zapomnienie.

Z początkiem Edo edykty szogunatu sklasyfikowały miecze według ich długości, oraz wprowadzono nazwy Tanto, Wakizashi i Katana. Wszedł zwyczaj noszenia  przez samuraja kompletu Katana i Wakizashi nazwanego Daisho. Noszenie dwóch mieczy było praktykowane od setek lat, ale teraz weszła moda posiadania jednakowo oprawionych i mocowanych. Daisho u boku samuraja stało się jego symbolem. Miecze Koto były bronią kształtowaną przez pole walki. Miecze Shinto i ich oprawy stopniowo stały się swojego rodzaju biżuterią kreowaną przez trendy mody. Metalowe okucia rękojeści miecza Tsuka i pochwy Saya zdobiono misternymi, artystycznymi inkrustacjami, tworzono wyszukane wzory linii hartowania Hamon. Wszystko to miało zwiększyć spadający w czasie pokoju popyt na prace kowali.

Nastąpił rozkwit gospodarki, kultury i sztuki. Zapotrzebowanie na usługi samurajów spadało, słabły znaczenie i pozycja ich klasy. Rosło w siłę mieszczaństwo, bogacili się kupcy i rzemieślnicy. Posiadanie wyszukanego miecza w bogatej oprawie nobilitowało nowobogackich. Arystokracja i bogaci samuraje poddawali się wpływom mody.

W drugiej połowie XVII wieku ukształtowały się dwa najważniejsze ośrodki produkcji mieczy Edo i Osaka. Edo było centrum potęgi militarnej szogunatu, tutaj położono nacisk na funkcjonalność miecza, zdolność cięcia, zgodnie z oczekiwaniami wojskowego punktu widzenia. Osaka była sercem biznesu i kultury. Bogatym kupcom i rzemieślnikom zabroniono nosić długie miecze nosili więc krótsze Wakizashi. Kryteria kreowała moda na wyroby artystyczne, miecz musiał mieć wyszukaną linię Hamon i bardzo bogatą oprawę. Osaka stała się centrum Wakizashi.

1781 (Tenmei 1) do 1876 (Meiji 9)

Próby stworzenia nowego kształtu miecza i opracowania nowych technologii w kowalstwie nie przyniosły sukcesu. Wiodący kowale zatęsknili za starym mieczem Koto i postanowili powrócić do dawnych technologii kucia miecza. Przyszedł czas Shinshinto - Nowego Nowego Miecza, próby odtworzenia tradycji starego miecza epoki Muromachi i wcześniejszych. Głownie znów zaczęły przybierać kształt i geometrię mieczy Koto.

W połowie XIX wieku zacofana feudalna Japonia została zmuszona przez Stany Zjednoczone do otwarcia się na świat. Szogunat upadł. W 1868 roku cesarz otrzymał pełnię władzy i rozpoczęła się epoka Meiji (1868-1912). Reformy objęły wszystkie dziedziny życia. Armię oparto na powszechnym poborze, zorganizowano na wzór pruski, uzbrojono w nowoczesne karabiny i armaty.

28 marca 1876 roku zakazano noszenia mieczy wszystkim z wyjątkiem żołnierzy i policjantów, oraz byłych lordów daimyo. Odebrało to klasie samurajów sens bycia i źródło dochodów. 

1876 (Meiji 9) do obecnych czasów.

W styczniu 1877 roku, w prowincji Satsuma na wyspie Kyushu, doszło do zbrojnego powstania. Armia 12 tysięcy zdesperowanych samurajów wystąpiła przeciwko cesarskiej władzy chcąc przywrócić feudalny system i swoją dawną pozycję. Na czele zrywu stanął Saigo Takamori. Powstanie nie miało szans. Zakończyło się bitwą pod Kagoshimą. Ostatnią redutą powstańców było zbocze góry Shiroyama. 24 września 1877, w poniedziałek około 4 rano, wojska cesarskie przystąpiły do ostatecznego szturmu. Zdesperowani samuraje tkwili na szańcach masakrowani ogniem artylerii. Około godziny 7 pozostali przy życiu powstańcy, uzbrojeni w miecze, naginaty i piki yari, ruszyli biegiem w dół wzgórza na spotkanie karabinom. Był wśród nich Saigo Takamori, uważany przez wielu za ostatniego samuraja Japonii. W połowie zbocza trafiła go kula karabinowa. Według przekazów zdołał usiąść i przygotować się do seppuku. Swego przyjaciela Beppu Shinsuke wyznaczył na Kaishaku, pomocnika ceremonii. Ponoć wbił sobie miecz w brzuch patrząc na wschód, w stronę pałacu cesarskiego w Tokio, dla niego miasto to zawsze nosiło nazwę Edo. Beppu Shinsuke szybkim precyzyjnym cięciem pozbawił Takamoriego głowy. Nigdy jej nie odnaleziono. Podobno jeden z cesarskich żołnierzy ukrył głowę, aby uchronić pamięć bohatera przed zhańbieniem. Honorowa śmierć Saigo Takamoriego i ostatnich obrońców Shiroyamy zakończyły rebelię Satsumy. Epoka samurajów i miecza Nihonto przeszły do historii.

Cesarska armia została wyposażona w nowoczesną broń i zorganizowana na sposób europejski przez pruskich doradców wojskowych. Miecze przestały być potrzebne. Kowale musieli znaleźć inne źródło dochodu, porzucili swoje rzemiosło. Koniec epoki Meiji i epoka Taisho (1912-1926) były czarnym okresem japońskiego miecza. Zniszczono większość tradycyjnych japońskich pieców Tatara, używanych do wytopu stali Tamahagane, słowo Tatara oznacza w języku japońskim miechy. Znikły szkoły miecza, a wraz z nimi wielowiekowe tradycje i doświadczenie.

Początek epoki Showa (1926-1986) to czas budowy silnej armii, czas nacjonalizmu, dumy narodowej i propagandy powrotu do zasad kodeksu Bushido. W 1930 roku podjęto decyzję odrodzenia pieca Tatara i tradycyjnej produkcji mieczy. Najlepsza kuźnia powstała w świątyni Yusukuni Jinja poświęconej duchom żołnierzy poległych w służbie cesarza. Oficerowie i podoficerowie cesarskiej armii zostali wyposażeni w miecze. Miało to zwiększyć ducha bojowego i przywrócić tradycję samuraja, wojownika, który nie zna pojęcia porażki i nigdy nie odwraca się do wroga plecami. Od 1933 do 1945 roku w Yusukuni wykuto ponad 8 tys. głowni. Miecze dla podoficerów produkowano również maszynowo.

Śmiertelny cios dla miecza przyszedł po kapitulacji Japonii. Amerykanie zakazali ich produkcji. Około 400 tys historycznie i artystycznie ważnych mieczy trafiło do USA jako wojenne trofea. Szacuje się, że ponad milion mieczy zniszczono, w tym wiele cennych starożytnych głowni. Sztuka japońskiego miecza stanęła na skraju wymarcia. Od 1946 do 1953 wykuto tylko sześćdziesiąt głowni dla użycia w corocznych, uroczystych ceremoniach odnowienia świątyni Ise, zwanej Świątynią Świątyń. Ceremoniał ma ponad 1000 lat tradycji. Alianci pozwolili na wykucie tych mieczy, ale pod warunkiem, że będą to proste głownie, na wzór starożytnego Jokoto.

W 1953 roku, po zakończeniu amerykańskiej okupacji, zakaz kucia mieczy został zniesiony. Japoński miecz zaczął być produkowany jako obiekt sztuki w sposób doskonalszy niż w latach 1930-1945, z zachowaniem pełnej funkcjonalności i pielęgnowaniem legendarnego duchowego znaczenia.

© 2015 - 2025  |  All Rights Reserved | © Krzysztof Pietrek | Wszelkie prawa zastrzeżone

dannoura1185@op.pl

Historia Japonii napisana mieczem

Według starych zapisów, opartych na ustnych przekazach, pierwszymi żelaznymi mieczami, które trafiły do Japonii były dwie chińskie proste, obusieczne głownie. Przysłano je w 239 r.n.e. jako prezent dworu cesarskiego dynastii Han dla mitycznej królowej szamanki Himiko, co dało początek epoce Starożytnego Japońskiego Miecza JOKOTO. Od tego wydarzenia zaczął się rozwijać import mieczy z Chin i królestw Półwyspu Korei.  Wkrótce Japończycy zaczęli je kopiować i podjęli próby stworzenia własnej technologii kucia miecza tworząc proste miecze nazwane ogólnie CHOKUTO.

Uważa się, że około 940 roku pojawił się japoński miecz bliski ideału, jednosieczne, selektywnie hartowane ostrze z silną krzywizną, bardziej miękki wewnętrzny rdzeń w płaszczu twardszej stali. Nazwano go Nihonto - Prawdziwy Japoński Miecz. 

Czas Nihonto poprzedziła więc epoka Starożytnego Japońskiego Miecza JOKOTO.

Czasy starożytnego miecza Jokoto to epoka nazwana Yamato (250-710), później podzielona na dwa okresy Kofun (250-538) i Asuka (538-710), epoka Nara (710-794) i początek Heian do około 940 roku. Był to czas królestwa Yamato, fundamentu i początków przyszłego, feudalnego cesarstwa Japonii. Trudno nie dostrzec narzucającej się analogii pomiędzy narodzinami i ewolucją miecza, oraz narodzinami i rozwojem państwa które powstawało z jego udziałem. Zarówno miecz jak i cesarstwo Japonii wyłoniły się z państwa Yamato rodzącego się z wzorców cywilizacji Chin dynastii Tang i królestw Półwyspu Korei.