Tokugawa Ieyasu nagradza wasali za odwagę w bitwie pod Sekigahara. Japoński drzeworyt, tryptyk, sygnowany Yoshitoshi 1873 rok, galeria Fuji Art, cena 1250 USD

Li Naomasa na czele szarży pod Sekigahara

   Tokugawa Ieyasu obserwuje bitwę 

Bitwa zaczęła się od ataku Ishidy i szybko zamieniła się w bijatykę w strugach deszczu. Tokugawa przeniósł swoje stanowisko do przodu i z niepokojem przyglądał się Kobayakawie, którego szeregi od początku stały nieruchome. Żadna ze stron nie uzyskała przewagi. Dobrze wróżył fakt, że linia wojsk Mori Terumoto na zboczu wzgórza Nangu, też czekała nie włączając się do walki.

Około południa Kobayaka i Mori zaatakowali oddziały Ishidy, Wschód odniósł druzgocące zwycięstwo. W ciągu następnych dni pojmano Ishidę i wielu dowódców Zachodu. Wszyscy zostali straceni w Kyoto.

Bitwa pod Sekigaharą stała się przełomem w historii Japonii. Tokugawa odniósł całkowite zwycięstwo, które dało jego rodowi pełnię władzy w Japonii na następne 250 lat i ostatecznie zakończyło trwający ponad 600 lat okres wojen o władzę.

Wkrótce po bitwie rozdzielił ziemie pokonanych wśród lojalnych mu wasali. Ci którzy zaprzysięgli mu służbę przed bitwą pod Sekigahara znani byli jako daimyo Fudai, podczas gdy tych, którzy stali się jego wasalami po bitwie nazwano daimyo Tozama, obcy daimyo. Pozostawił posiadłości niektórym lordom Zachodu, nieliczne klany jak Shimazu nie zostały ukarane. Większość satelitów Zachodu pozbawił posiadłości.

Toyotomi Hideyori stracił sukcesję po ojcu i został zdegradowany do zwykłego daimyo. Pozwolono mu zamieszkać z rodziną na zamku w Osace.

BUKE SHOHATTO SYSTEM GWARANCJI LOJALNOŚCI, OSTATNIE DZIEŁO IEYASU TOKUGAWY.

W 1615 roku Tokugawa Ieasu ogłosił kodeks Buke Shohatto. Określił w nim prawa i obowiązki daimyo i samurajów, zasady postępowania w życiu prywatnym i publicznym.

Buke Shohatto nakładał na daimyo kaganiec lojalności. Każdy daimyo miał obowiązek okresowej służby na dworze szoguna, musiał wybudować w Edo własną rezydencję, w której miał cyklicznie przebywać. Fudai daimyo, czyli dziedziczni wasale Tokugawy, którzy popierali go jeszcze przed bitwą pod Sekigahara, musieli przebywać w Edo przez 6 miesięcy. Dla Tozama daimyo, obcych daimyo, którzy zostali wasalami Tokugawy po roku 1600, okres ten wynosił 12 miesięcy. Gdy daimyo wracał do własnej domeny jego żona i dzieci pozostawały w Edo, jako zakładnicy gwarantujący lojalność.

Postanowienia kodeksu uniemożliwiały daimyo tworzenie ugrupowań i rozbudowywanie armii. Kodeks zakazywał budowy statków morskich. Można powiedzieć, że po wyeliminowaniu opozycji, na koniec swojego życia, Tokugawa Ieyasu stworzył doskonały system zabezpieczający szoguna przed buntami lordów.

Artykuły kodeksu Buke Shohatto ogłoszone w 1615 roku :

1. Samuraje winni poświęcić się doskonaleniu właściwemu arystokracie wojownikowi, łucznictwu, szermierce, jeździe konnej i literaturze klasycznej.

2. Przyjemności i rozrywki powinny być utrzymywane w rozsądnych granicach, a wydatki na takie działania nie mogą być nadmierne.

3. Domeny nie są portami dla uciekinierów i przestępców.

4. Domeny muszą wyrzucać buntowników i morderców ze służby i z ich ziem.

5. Daimyo nie angażują się w kontakty towarzyskie z ludźmi z innych domen, ani samurajami, ani pospólstwem.

6. Zamki mogą być naprawiane, ale taka działalność musi być zgłaszana szogunatowi. Zabrania się wprowadzania modernizacji i rozbudowy.

7. Powstanie spisków w sąsiednich domenach musi być niezwłocznie zgłaszane szogunatowi, jak też rozbudowa obrony, fortyfikacji lub sił zbrojnych.

8. Małżeństwa pomiędzy daimyo, lub osobami powiązanymi z szogunatem, albo osobami mającymi znaczenie nie mogą być kojarzone prywatnie.

9. Daimyo musi stawić się w Edo w służbie szogunatowi.

10. Należy przestrzegać konwencji dotyczących ujednolicenia formalnego ubioru.

11.  Różne osoby nie mogą jeździć palankinami .

12. Samuraje w całym królestwie praktykują oszczędność.

W 1635 roku zostaną wprowadzone do kodeksu nowe zapisy dotyczące między innymi ochrony dróg komunikacji, zakazy morskie, regulacje religii.

Poniżej 5 najważniejszych :

1. Należy dbać o ochronę dróg, łodzi, mostów i doków w celu ułatwienia szybkiej komunikacji.

2. Prywatne bariery płatne są zabronione, podobnie jak likwidacja istniejących tras promowych.

3. Zabrania się budowy statków, które mogą przewozić ponad 500 koku.

4. Tereny należące do sanktuariów Shinto i świątyń buddyjskich nie mogą być im zabrane.

5. Chrześcijaństwo jest zabronione.

Tokugawa Ieyasu niewątpliwie posiadał cechy wielkiego wodza i władcy. Miał umiejętność oceny kiedy być ostrożnym, a kiedy podjąć najbardziej ryzykowną decyzję. Umiejętnie kalkulował zmiany sojuszy, tak aby osiągnąć jak największą korzyść dla siebie. Nie był lubiany, ani specjalnie popularny, ale był powszechnie szanowany za zdolności przywódcze i przebiegłość.

Był lojalny wobec sojuszników, przyjaciół i wasali, potrafił nagradzać. Ponoć blisko przyjaźnił się z wasalem Hattori Hanzo, głową Hattori Ninja z prowincji Iga. Jednocześnie potrafił być okrutny i bezwzględny, skazał na śmierć żonę i najstarszego syna, bez litości zniszczył klan Toyotomi, kazał ściąć ich ośmioletniego dziedzica. Był bardzo pamiętliwy, podobno rozkazał stracić człowieka, który w młodości go obraził.

W przeciwieństwie do Hideyoshiego, nie miał ambicji rządzić Japonią i podbijać sąsiednich krajów. Sięgnął po władzę, gdy krajowi zagroziła nowa wojna domowa i potrzebował silnej ręki.

Początkowo tolerancyjny wobec chrześcijaństwa wypowiedział mu wojnę, gdy zauważył oznaki ingerencji misjonarzy w sprawy Japonii.

Ulubionymi rozrywkami Tokugawy Ieyasu było sokolnictwo i pływanie. Uważał je za doskonały trening dla wojownika.

Tokugawa Ieyasu zmarł w łóżku, w niedzielę, 22 maja 1616 roku.

Po południu artyleria Tokugawy rozpoczęła ostrzał głównej wieży zamku. Na ulicach miasta toczono zaciekłe walki. W fortecy pojawił się ogień. Sytuacja obrońców stała się beznadziejna, wielu zdecydowało się popełnić seppuku. Natarcie trwało, atakujący byli bezwzględni, nie okazywano litości. Toyotomi Hideyori liczył na pertraktacje pokojowe. Teraz zrozumiał, że nie będzie rozmów o kapitulacji. Tokugawa Ieyasu planował zająć zamek i pozbyć się całej opozycji, zabić jego i wszystkich obrońców. Oblężenie trwało całą noc, aż do świtu 5 czerwca. Hideyori i Yododono stracili nadzieję na ratunek, odebrali sobie życie. Kunimatsu, siedmioletni syn Hideyoriego, został ścięty dwa tygodnie później. Tokugawa pozbył się opozycji, zakończył krótką historię klanu Toyotom trwającą niespełna 80 lat.

Żona Hideyoriego Senhime, córka szoguna Hidetady, przeżyła. Rok później poślubił ją Honda Tadatoka. Zmarła w 1666 roku.

Tokugawa pozbył się ostatniego poważnego zagrożenia, ale kampania spowodowała konflikt w rodzinie. Przed atakiem obiecał Tadateru Osakę razem z przynależnymi jej ziemiami. Teraz był wściekły na syna za odmowę wykonania rozkazu ścigania oddziałów Toyotomich po bitwie nad rzeką Ishi. Za niesubordynację i krnąbrność odwołał obietnicę. W styczniu 1616 roku Tadateru zorganizuje bunt. Poprze go część daimyo, między innymi Date Masamune. Przegra i zostanie skazany na wygnanie. Umrze w 1683 roku jako anonimowy mnich, w wieku 91 lat.

Zamek Pływającej Wyspy

W 1609 roku podporządkował Riukiu władzy szogunatu. W 1879 roku Japonia całkowicie zaanektuje archipelag Riukiu, dzięki temu dzisiejsza Okinawa stała się jej częścią.

W polityce wewnętrznej pracował nad ograniczeniem znaczenia i politycznych wpływów arystokracji, większego podporządkowania jej władzy szogunatu. Zdawał sobie sprawę z istnienia opozycji, wielu daimyo było niezadowolonych z jego twardej polityki.

Solą w oku był mu Toyotomi Hideyori, który cały czas pozostawał izolowany w zamku Osaka. Tokugawa obawiał się, że w przyszłości będzie chciał odzyskać utraconą po ojcu sukcesję. Neżyjący Hideyoshi miał wielu zwolenników wśród daimyo niechętnych polityce szogunatu. Mogli w przyszłości poprzeć jego syna. Żeby związać Hideyoriego z Tokugawami, jeszcze w 1603 roku, doprowadził do małżeństwa dziesięciolatka z jego wnuczką sześcioletnią Senhime, córką syna i przyszłego sukcesora Hidetady. Przez cały czas bacznie obserwował sytuację i działania Toyotomich na zamku w Osace.

W 1611 roku w Kyoto doszło do spotkania Ieyasu z Hideyorim. Jego inteligencja i maniery wywarły na Tokugawie ogromne wrażenie. Dotychczas traktował Toyotomiego jako względnie małe zagrożenie. Teraz mógł zmienić zdanie. Czy już wtedy zdecydował, że dalsze tolerowanie obecności Hideyoriego jest zbyt dużym ryzykiem i postanowił pozbyć się potencjalnego konkurenta? Tokugawa Ieyasu nienawidził zagrożeń.

Wiele źródeł twierdzi, że Hideyori nie dążył do wojny z Tokugawą, ale chciał jej za wszelką cenę uniknąć. Według nich bezwzględny Ieyasu, widząc w Hideyorim zagrożenie zaplanował zniszczyć klan Toyotomich. Potrzebował mocnego pretekstu do ataku na Osakę. Dał mu go Hideyori, który zaczął się zbroić i przygotowywać Osakę do wojny, gdy nabrał pewności, że Tokugawa chce go wyeliminować.

Lata 1614-1615 Upadek Osaki i klanu Toyotomi

Hideyori przystąpił do odbudowy świątyni Hokoji w Kyoto, wybudowanej przez jego ojca, a zniszczonej trzęsieniem ziemi. Na dzwonie, który zamówił, umieszczono inskrypcję 国 家 安 康 Pokój dla kraju. Drugi i czwarty znak składały się w imię Ieyasu 家 康. Kiedy Tokugawa się o tym dowiedział wpadł we wściekłość. Uznał, że Hideyori chce go zniszczyć używając magii. Inna wersja tej historii mówi, że na dzwonie umieszczono słowa Na wschodzie wita blady księżyc, na zachodzie żegna słońce. Ieyasu uznał napis za zaproszenie do buntu. Jego Armia Wschodu zwyciężyła Armię Zachodu popierającą klan Toyotomi. Inskrypcja pokazywała Wschód na tle blednącego księżyca, a zachód w blasku słońca.

Niedługo potem Hideyori zaprosił roninów z całej Japonii. Większość utraciła ziemie ukarana przez szogunat. Do Osaki zjechało wielu bezpańskich samurajów oraz byłych daimyo pozbawionych przez Ieyasu majątku i pozycji. Szukali zatrudnienia i marzyli o zemście na Tokugawach. Ponadto zakupił od Holendrów proch, wszystkie ruchy świadczyły, że przygotowuje się do walki.

Dla Ieyasu były to oznaki jawnej wrogości i przygotowań do buntu. Postanowił interweniować. Oficjalnie ogłoszono, że klan Toyotomi jest wrogiem państwa. Wielu daimyo niezadowolonych z posunięć szogunatu poparło bunt.

Kampania zimowa

W październiku 1614 roku rozpoczęto formowanie armii. Formalnie dowodził szogun Hidetada, ale decyzje podejmował Ieyasu. Hideyori miał dwa wyjścia, pozostać w zamku i czekać na atak, albo zmierzyć się z Tokugawą w polu. Ostatecznie postanowił bronić się w Osace.

Zamek był mocno ufortyfikowany. Otaczały go dwie linie potężnych murów obronnych z licznymi wieżami i dodatkowymi umocnieniami, oraz podwójna fosa. Część miasta w której się znajdował była otoczona murami i palisadą. Od północy i wschodu podejścia do murów chroniły rzeki, od zachodu sztuczny kanał Ikutama. Obrońcy uznali, że atak nastąpi od południa. Wykopano tam szeroką fosę i połączono z Ikutamą, zabezpieczono ją kolejną palisadą, na skraju zbudowano barbakan z drewnianych ścian i wałów ziemnych. Nazwano go Sanadamaru od nazwiska projektanta.

19 grudnia wojska Tokugawy zaatakowały. W pierwszych dniach stycznia wszystkie forty położone dokoła Osaki zostały zdobyte, miasto okrążono. Maeda Toshitsune, najpotężniejszy z wasali Tokugawy, poprowadził 12-tysięczną armię szturmując od południa nowe umocnienia. Atak odparto. Drugi atak poprowadził Matsudaira Tadanao, wnuk Ieyasu. Szturm 14 tyś. wojowników również nie powiódł się.

Bezskuteczne ataki prowadzono do 8 stycznia. W końcu Ieyasu postanowił użyć artylerii. Miał 300 dział, w tym 10 potężnych kolubryn o dużym zasięgu sprowadzonych z Europy. Ostrzał zamku rozpoczęto 8 stycznia i prowadzono do 17 stycznia. Tokugawa szybko zrozumiał, że nie zniszczy grubych murów. Miał nadzieję, że strach wywołany ostrzałem skłoni obrońców do poddania się.

Kule niszczyły zamkowe zabudowania. 15 i 17 stycznia trafiono w apartamenty Yododono, matki Hideyoriego. Zginęły dwie damy dworu. Yododono zaczęła nalegać na syna, aby przystąpił do rokowań z Tokugawą, ten na wiadomość o propozycji rokowań wstrzymał ostrzał.

21 stycznia sporządzono dokument o zawarciu pokoju. W zamian za poddanie Osaki zagwarantowano bezpieczeństwo obrońcom, także roninom. Hideyori miał pozostać lordem Osaki jako bezpośredni wasal szoguna. Zobowiązywał się nie występować przeciw Tokugawom. Tego samego dnia siły szogunatu odstąpiły od oblężenia, rozpoczęto przygotowania do wycofania armii.

Następnego dnia tysiące wojowników Tokugawy przystąpiło do burzenia zewnętrznych murów i zasypywania fosy, czego wcześniej nie uzgodniono. Prace nadzorował szogun Tokugawa Hidetada. Hideyori nie protestował, pogodził się z faktami. Wysłał do szoguna pismo z oficjalnym protestem. Odpowiedź przyszła po zakończeniu rozbiórki. Tokugawa stwierdzał, że skoro zawarto wieczysty pokój, to mury nie są potrzebne.

Istnieją rozbieżności co do zakresu rozbiórki. Jedne źródła mówią, że mury zamkowe zostały nietknięte, a rozebrano mury miasta i zasypano fosę. Inne twierdzą, że rozebrano zewnętrzny mur zamku i zasypano obie fosy.

Prawdopodobnie jeszcze w styczniu Tokugawa zaczął planować nową kampanię w celu ostatecznego wyeliminowania Toyotomich. Podobno już na początku lutego zamówił następne działa.

Z końcem zimy do Hideyoriego zaczęły napływać informacje o mobilizacji szogunatu do wojny. Rozpoczął przygotowania do obrony. Kazał odkopać fosę i odbudowywać umocnienia. Wysłał informacje do roninów z prośbami o ponowną pomoc. Był to dla Tokugawy ostateczny pretekst do ataku.

Kampania letnia

Dowództwo w Osace pracowało nad planem obrony. Zniszczenie części fortyfikacji uniemożliwiało obronę zamku jak w kampanii zimowej. Zaplanowano powstrzymać armię Tokugawy w polu, zanim zaatakuje miasto. Generałowie Hideyoriego wyruszyli w kierunku Nary, z którego spodziewali się nadejścia armii Tokugawy. Mieli zdobyć kilka zamków wasali szoguna, aby stworzyć linię oporu przed nadchodzącymi oddziałami. Plan nie powiódł się, ataki odparto. Pokonani wycofali się do Osaki.

2 czerwca wojska Tokugawy wyruszyły spod Kyoto podzielone na dwie armie. Date Masamune prowadził 38 tys. ludzi przez góry, aby podejść do Osaki od południowego wschodu. Druga armia dowodzona przez Ieyasu i Hidetadę, w liczbie ponad 120 tys. wojowników, miała okrążyć góry i zajść Osakę od północnego wschodu.

Date szedł przez Narę i Koriyamę. Stoczył w drodze dwie bitwy z wojskami Toyotomi. W pierwszej pokonał 3 tys. samurajów na zboczach góry Komatsuyama. W drugiej, tego samego dnia, starł się nad rzeką Ishi z 15 tys. wojowników, dowodzonymi przez Sanada Yukimurę, walczono ponad 5 godzin. W końcu, wobec przewagi przeciwnika, Sanada dał rozkaz odwrotu do Osaki. Obie strony poniosły duże straty. Jedynym dowódcą którego oddziały nie ucierpiały był młodszy brat szoguna Tadateru. Miał 9 tys. ludzi rozlokowanych na tyłach jako odwód. Dostał rozkaz pościgu za oddziałami Toyotomich, odmówił jego wykonania twierdząc, że jego żołnierze są wyczerpani.

W tym czasie Tokugawa z drugą armią zbliżał się od północnego wschodu do przedpola Osaki. Po ciężkich walkach linia obrony na drodze do Osaki została przełamana. Wojska Toyotomich wycofały się.

3 czerwca wieczorem, w zamku Osaka, odbyła się narada wojenna. Postanowiono nie dopuścić do oblężenia i wydać bitwę w polu. Dowództwo objął Sanada Yukimura.

Ieyasu planował oblegać zamek jak w kampanii zimowej. Z zaskoczeniem ujrzał całą armię Hideyoriego stojącą w miejscu rozebranych umocnień. 54 tys. samurajów i ashigaru, wspierane przez znaczną liczbę roninów, czekało na 150 tys. żołnierzy Tokugawy.

Plan Sanady zakładał, że osobiście poprowadzi atak na centrum armii przeciwnika i zaangażuje go walką. Wtedy Akashi Morishige z 2 tys. samurajów obejdzie armię Tokugawy i zaatakuje z boku. Drugie skrzydło przeciwnika miał w tym samym czasie zaatakować Chosokabe Morichika. Sanada chciał wykorzystać fakt, że nie wszystkie oddziały szogunatu zostały rozlokowane do bitwy, a armia Date Masamune jeszcze nie przybyła.

Strategia Sanady była bardzo dobra. Historia wojen pokazała, że nie zawsze znaczna przewaga liczebna wystarczyła do zwycięstwa w bitwie. Najważniejsza była taktyka, sprawne wykonanie założeń i koordynacja działań.

Dobry plan szybko się rozsypał. Sanada wykonał swoje zadanie, zaatakował centrum gwałtowną szarżą i rozbił awangardę Tokugawy wywołując panikę. Ronini zaatakowali jednak zbyt szybko, a Akashi Morishige pomylił kierunki i atak na skrzydło armii Tokugawy nie powiódł się.

72 letni Ieyasu wyjechał na czoło armii żeby poderwać swoich ludzi do ataku. Ujrzawszy go samuraje z Osaki zaatakowali, Sanada Yukimura przebił się i stoczył z nim zwycięski pojedynek, nie zdołał go dobić, zginął zabity przez ochronę Tokugawy. Śmierć wodza złamała morale wojsk Toyotomich, natarcie załamało się, obrońcy zaczęli odwrót do Osaki. Wycofujących się zaatakowały wojska Date Masamune, które dotarły na miejsce bitwy, na linie obrony rozlokowane na pobliskim wzgórzu uderzył Tokugawa Hidetada, szeregi Toyotomich rozsypały się w panicznej ucieczce.

Żołnierze szoguna weszli do miasta i zaczęli przebijać się w kierunku głównej twierdzy. Do szturmu włączył się Ikeda Tadatsugu prowadząc 9 tys. ludzi, przypłynęli morzem. Od północnego wschodu zaatakowały Osakę odwody w sile ponad 6 tys. wojowników.

Lata 1605-1613 Ogosho emerytowany Shogun

Po oficjalnym przekazaniu władzy przeniósł się do zamku w Sunpu, dzisiaj Shizuoka. Wybudował go w 1585 roku, w pobliżu starej siedziby rodu Imagawa, gdzie spędził lata chłopięce jako zakładnik. Nazwano go Zamkiem Pływającej Wyspy. Po pokonaniu klanu Go Hojo w 1590 roku i zamianie domen z Hideyoshim, Sunpu przeszło w ręce Toyotomi, a Ieyasu przeniósł się do Edo. Po bitwie pod Sekigahara Tokugawa przejęli ziemie Toyotomich razem z Sunpu. Teraz Zamek Pływającej Wyspy stał się siedzibą rządu cieni. Z pozycji Ogosho Ieyasu nadal podejmował strategiczne decyzje i rządził Japonią z dala od głównej sceny w Edo.

Kierował polityką zagraniczną. Prowadził negocjacje z Holandią i Hiszpanią w sprawie handlu i dostępu do japońskiego rynku, oraz działalności misji mnichów katolickich. Nawiązał kontakty dyplomatyczne z Chinami, Koreą i królestwem Riukiu obejmującym archipelag wysp na południe od Kyushu.

Zamek Odawara

W 1590 roku Hideyoshi zaatakował Go Hojo, ostatni niezależny klan Japonii. Nie miał on nic wspólnego z klanem Hojo okresu Kamakura. Go Hojo rządzili ośmioma prowincjami regionu Kanto. Głową rodziny był Ujimasa Hojo. Hideyoshi nakazał mu złożyć hołd i poddać się jego władzy. Hojo odmówili. Hideyoshi poprosił o pomoc Tokugawę.

Ieyasu przyjaźnił się z Ujimasą, byli sojusznikami, jednak wsparł Hideyoshiego. Zapewne mógł mu odmówić, ale łączył go z Hideyoshim układ zawarty po kampanii Komaki i Nagakute. Pakt mógł złamać, ale wiedział, że jego klan będzie następnym którego najedzie ponad 100 tys. wojowników Hideyoshiego. Walka z Hashibą nie miała sensu. Dołączył do niego na czele 30 tys. ludzi.

Oddziały Hideyoshiego zaatakowały kilka zamków na granicy. On z Tokugawą, na czele większości sił przystąpił do oblężenia Odawary, zamku Ujimasy. Nie szturmowali, odcięto drogi dostaw, czekali na skończenie się zapasów obrońcom. Oblężenie rozpoczęło się w maju, zakończyło się 4 sierpnia. Straty stron były znikome. Po poddaniu się Hojo Ujimasa i jego brat Ujiteru popełnili seppuku. Zakończyło to praktycznie historię klanu Go Hojo sięgającą 1430 roku.

W obliczu klęski Hojo Ujimasa ułożył wiersz honorowej śmierci samuraja :

Jesienny wieczorny wiatr

rozwiewa kłęby chmur

w jasnym świetle księżyca.

I mgły, które zasłaniają nasz umysł.

Czy ty też się wycofujesz ?

Teraz znikamy.

Cóż, co myśleć o tym?

Z nieba przybyliśmy

teraz możemy wrócić.

To przynajmniej jeden punkt widzenia.

Zamek Osaka

Lata 1585-1598 Sojusz wielkich, Tokugawa urasta do drugiej potęgi w Japonii

Wiosną Tokugawa udał się do Osaki, zawarto sojusz, przysiągł, że nie będzie występował przeciw Hideyoshiemu. Elementem sojuszu miało być małżeństwo Ieyasu z Asahi no Kata, siostrą Hideyoshiego. Istniał jednak poważny problem, Asahi miała męża Saji Hyuga no Kami. Znów dało znać o sobie poczucie obowiązku, kodeks honorowy i zwyczaje nieznane Europejczykom. Gdy Hideyoshi dał do zrozumienia, że zależy mu na ślubie siostry z Tokugawą, jej mąż wybrał honorowe wyjście i popełnił seppuku. Nie chciał być przeszkodą w politycznie ważnym małżeństwie. W ramach porozumienia Hideyoshi adaptował Ogimaru, drugiego syna Ieyasu, znanego też jako Yuki Hideyasu.

Przez kilka lat Tokugawa nie brał udziału w przedsięwzięciach podporządkowywania klanów Japonii przez Hideyoshiego. Nie uczestniczył w inwazjach na Sikoku w 1585 roku i na Kyushu w latach 1586-1587. Polityka Hideyshiego była prosta, narzucał niezależnym daimyo wasalstwo, jeżeli mu się sprzeciwiali niszczył ich.

Problem z Nobukatsu Hideyoshi rozwiązał z pozycji siły. Dał mu wybór, albo spór rozwiąże armia, albo Nobukatsu zostanie jego wasalem. Oda nie miał wyjścia, przed końcem roku poddał się władzy Hideyoshiego, który pozostawił mu zamek Kiyosu i należącą do niego domenę.

Z Tokugawą nie mógł i nie chciał tak postąpić, byłoby to ryzykowne i zbyt kosztowne. Ieyasu był drugą siłą w Japonii, wojna z nim osłabiłaby Hideyoshiego i wzmocniła jego wrogów. Zaczęto negocjować warunki sojuszu. Matka Hideyoshiego Omandokoro i jego siostra Asahi no Kata miały być dla Tokugawy gwarancją bezpieczeństwa i utrzymania pokoju. Gdy Hashiba wysłuchał szczegółowej relacji z bitwy pod Nagakute i wyczynach Li Naomasy przesłał mu osobiste gratulacje, wyraził podziw dla jego brawury, umiejętności dowódczych i wyszkolenia oddziałów. Teraz powierzył klanowi Li opiekę nad zakładnikami, okazując tym Naomasie szacunek i zaufanie. Następne miesiące Omandokoro i Asahi no Kata spędziły w luksusie i komforcie.

Konferencja w Kiyosu politycznie ulokowała Hashibę Hideyoshiego w roli władcy Japonii. Bitwa pod Shizugatake militarnie potwierdziła, że faktycznie przejął władzę. Klan Oda utracił swoją pozycję, jego świetność i znaczenie przeszły do historii. Z wielkiego rodu pozostał tylko osamotniony Nobukatsu odsunięty w cień wielkich. Hideyoshi postanowił ostatecznie usankcjonować swoją władzę, określić pozycję klanu Oda i przejąć ich wasali. Zaprosił Nobukatsu i jego trzech głównych generałów do zamku w Osace, gdzie mieli złożyć wasalny hołd. Generałowie przyjęli zaproszenie i złożyli przysięgę, on sam odmówił, nie udał się do Osaki. Żywił jeszcze nadzieję na odzyskanie zdobyczy ojca. Uznał czyn wasali za zdradę. 6 marca 1584 roku wszyscy trzej zostali na jego rozkaz ścięci. Młody Oda spodziewał się, że w odwecie Hideyoshi zaatakuje go. Poprosił Tokugawę Ieyasu o wsparcie. Co najdziwniejsze otrzymał je, zawarli sojusz. W ten sposób niespodziewanie, potężny daimyo który tak długo zachowywał neutralność nie chcąc brać udziału w walce o tron Japonii, wplątał się w bezsensowny konflikt.

Trudno znaleźć wytłumaczenie tej decyzji. Niedawno razem służyli Nobunadze. Nie było między nimi konfliktów. Nie wykazywał ambicji parcia do władzy. Wyprowadził klan Tokugawa na bardzo wysoką pozycję, ale nie dorównywali sile Hideyoshiego, który miał największą armią, niszczył każdego kto nie uznawał jego zwierzchności. Rozum nakazywał ostrożność i pozycję neutralną. Jednak świadomie sprowokował konflikt sojuszem z Nobukatsu. To zmusiło Hideyoshiego do działania.

Hideyoshi urodził się synem chłopa, nazwano go Tokichiro Kinoshita. Służbę u Ody zaczął jako prosty Aschigaru. Dzięki zdolnościom i ciężkiej pracy stał się drugą osobą po Nobunadze. Może to uwierało Tokugawę najbardziej, a może sentyment i poczucie obowiązku ochrony rodziny Nobunagi kazały mu wspierać jego syna.

W rezultacie wybuchł konflikt zbrojny, który trwał zaledwie trzy miesiące. Rozpoczął się w 15 marca 1584 roku bitwą koło zamku Komaki, resztę starć stoczono w okolicach Nagakute, stąd wojnę nazwano Kampanią Komaki i Nagakute. Wojskami Hideyoshiego dowodził Ikeda Nobuteru, Hideyoshi praktycznie nie opuszczał bazy w zamku Gakuden. Tokugawa osobiście dowodził najważniejszymi operacjami. Jego bazą był zamek Komaki. Konflikt zakończyła krwawa bitwa pod Nagakute, w której 18 maja 1584 roku Tokugawa pokonał armię Ikedy Nobuteru zdążającą do Mikawy.

W kwietniu 1583 roku śniegi puściły. Oddziały Shibaty od północy wkroczyły do Omi, dowodził nimi Sakuma Morimasa, Katsuie pozostał w swoim zamku w Echizen. Oda Nobutaka usiłował wspomóc Sakumę atakując od wschodu z Gifu w prowincji Mino. Hideyoshi zablokował go z pomocą starszego Nobukatsu, którego namówił do ataku na Gifu argumentując, że młodszy brat jest dla niego główną przeszkodą w objęciu sukcesji po ojcu.

Armię Sakumy zatrzymała linia obrony przygotowana w zimie w górach otaczających jezioro Yogo. Do końca maja toczono ciężkie walki wokół Iwasaki, Oiwa i Shizugatake. Gdy wydawało się, że zwycięstwo Sakumy jest pewne z niespodziewaną odsieczą przybył spod Gifu Hideyoshi. W decydującej bitwie na zboczach Shizugatake odniósł druzgocące zwycięstwo. Do Kitanosho wróciło 3 tys. ludzi z 20 tys. armii która wyruszyła w kwietniu do Omi. 14 czerwca armia Hideyoshiego zdobyła Kitanosho, Shibata Katsuie odebrał sobie życie. Tydzień później Oda Nobutaka poszedł w jego ślady, popełnił seppuku. Podobno był do tego nakłaniany przez starszego brata i Hideyoshiego.

Rok 1582    Koniec klanu Takeda,  Śmierć Ody Nobunagi,  Walka o tron Japonii

Na początku lutego Kiso Yoshimasa z prowincji Shinano, strategiczny wasal Takedy, przeszedł na stronę Ody. Nobunaga postanowił raz na zawsze pozbyć się klanu Takeda. Wsparty przez Tokugawę Ieyasu i klan Hojo miał pomiędzy 50 i 100 tys. ludzi. Armie weszły do Shinano od południa i zachodu. Pod koniec lutego Anayama Baisetsu, inny ważny wasal Takedy, przeszedł na stronę Tokugawy. W tym samym czasie Oda Nobutada zdobył kluczową dla obrony Shinano fortecę Takato. Linia obrony Takedy rozsypała się. Katsuyori wycofał się na południe do zamku Shinpu w prowincji Kai, nowej stolicy klanu. Na wiadomość o nadejściu armii Ody podjął próbę ucieczki. Przy granicy z prowincją Sagami, w Temmokuzan, pościg osaczył jego mały oddział. 13 kwietnia, w sytuacji bez wyjścia, Takeda Katsuyori z synem Nobukatsu popełnili seppuku. Nobunaga polecił zgładzić większość z pozostałych przy życiu członków rodziny. Rozdzielił ziemie klanu Takeda, nagradzając najbardziej zasłużonych wasali. Tokugawa Ieyasu otrzymał prowincję Suruga, wcielił do swojej armii pozostałości armii Takedy.

Uwolniony od sąsiedzkich problemów mógł włączyć się do kampanii jednoczenia Japonii prowadzonej przez Nobunagę, który kontrolował wówczas 33 z 66 historycznych prowincji Japonii. Rozdzielając ziemie Takedy Nobunaga powierzył Tokugawie kontrolę nad prowincją Suruga i zamkiem Sunpu, oraz ziemiami graniczącymi z posiadłościami klanu Hojo. Ieyasu przyjaźnił się z Hojo Ujinorim, bratem głowy klanu Hojo. Ułatwiło to zawarcie sąsiedzkiego sojuszu.

Dla uczczenia zwycięstwa nad Takedą Nobunaga zorganizował w połowie czerwca, w zamku Azzuchi, 3 dniowe uroczystości. Z niewielką świtą przybył na nie Tokugawa. Po uroczystościach goście rozjechali się. Oda udał się do Kyoto, Tokugawa do rodzinnej Mikawy.

Śmierć Ody Nobunagi

Jak zwykle Nobunaga zakwaterował się w świątyni Honnoji w Kyoto. Miał niewielki oddział ochrony około 100 osób. Wszystkie wojska były zaangażowane w walkach na wschodzie i zachodzie. Na zachód od Kyoto, w odległym o 10 km. zamku Kameyama, stacjonowało 13 tys. ludzi Akechiego Mitsuchide. Mieli wyruszyć na front zachodni ze wsparciem dla Hideyoshiego. W nocy z 20 na 21 czerwca zamiast na zachód Akechi ruszył w kierunku Kyoto. Nad ranem jego oddziały otoczyły, podpaliły i zaatakowały Honnoji. Nobunaga walczył, ale nie widząc szans na ratunek popełnił seppuku. Miał 48 lat. Wkrótce po tym jego najstarszy syn Nobutada też odebrał sobie życie. Po zabiciu władcy i jego sukcesora Akechi nie miał wyjścia, żeby utrzymać się przy życiu musiał wyeliminować Hideyoshiego i Ieyasu.

Hideyoshi był 200 km. na zachód od Kyoto, oblegał zamek Takamatsu. Naprzeciw jego oddziałów, oddzielony rzeką, stał Mori Terumoto z armią 40 tys. ludzi, pełen obaw przed siłą przeciwnika nie mógł zdecydować się na atak. Akechi natychmiast wysłał do Terumoto posłańca z informacją o śmierci Ody i propozycją wspólnego uderzenia na Hideyoshiego. Jednocześnie wysłał pościg z rozkazem zabicia Tokugawy. Podjął też działania dla uzyskania poparcia dworu cesarskiego, co ułatwiłoby pozyskanie sojuszników. Jego plan szybko się rozsypał.

Najpierw Tokugawa ocalił głowę. Opuścił Azzuchi gdy Nobunaga wyjechał do Kyoto. Informację o zamordowaniu Ody i o tym, że wisi nad nim wyrok śmierci dostał w Sakai koło Osaki. Miał niewielki oddział przybocznych. Był w beznadziejnej sytuacji na terenie kontrolowanym przez oddziały Akechiego. Kilka miesięcy wcześniej dał bezpieczny azyl Ninja ocalałym z pogromu w prowincji Iga. Teraz pomógł mu Hattori Hanzo, głowa klanu Hattori Ninja z Igi. Jego ludzie wezwali sygnałami dymnymi wojowników Shinobi ukrytych w górach. W krótkim czasie zgromadzili 300 osobowy oddział, który przeprowadził Tokugawę przez prowincję Yamashiro i góry Iga na wybrzeże Ise, skąd statkiem popłynął do rodzinnej Mikawy.

Dwa dni po incydencie w Honnoji ludzie Hideyoshiego pojmali posłańca gdy usiłował się przekraść do oddziałów klanu Mori. Informację o śmierci Nobunagi utajniono, pod Takamatsu trwały negocjacje z Mori o poddaniu obleganego zamku. Wobec zaistniałych okoliczności Hideyoshi złagodził warunki, szybko doprowadził do zawarcia pokoju i zajął Takamatsu. 6 dni po śmierci Ody ruszył rozprawić się z Akechim. Dokonał rzeczy niemal niemożliwej, w ciągu 4 dni armia 30 tys. ludzi pokonała 250 kilometrów i dotarła w pobliże Yamazaki, gdzie rozlokowane były siły Akechiego. Rankiem następnego dnia, 2 lipca 1582 roku, armie stoczyły bitwę. Hideyoshi zwyciężył. Pokonany Akechi z kilkoma najwierniejszymi samurajami uciekał w kierunku Kyoto. Po niecałej godzinie dotarli do niewielkiej wioski Ogurusu. Tam wpadł w zasadzkę zorganizowaną przez grupę bandytów, którzy polowali na uciekających po bitwie samurajów.

Bandyci byli hienami pobojowisk. Ściągali po walce w poszukiwaniu zbroi, broni i wszystkiego co można sprzedać. Żerowali na ogarniętych paniką i poranionych samurach. Okrążali zbiega wieloosobową grupą, zabijali długimi włóczniami i grabili z wszystkiego co miało jakąkolwiek wartość.

Jadący konno Akechi został otoczony. Dowódca bandy, ponoć miał na imię Nakamura, wbił mu zaostrzoną bambusową pikę w brzuch. Zabójca Nobunagi spadł z konia martwy.

Pusty tron

Japonia straciła władcę który rządził silną ręką, wzbudzał szacunek i strach, był o krok od zjednoczenia kraju. Historia mogła się potoczyć tylko w dwóch kierunkach, albo znajdzie się nowy wódz który zapanuje nad sytuacją, utrzyma zdobycze Nobunagi i doprowadzi do końca jego misję jednoczenia Japonii, albo brak silnej władzy zaowocuje wybuchem fali nowych wojen domowych.

Tokugawa miał odpowiednie doświadczenie, zaplecze wojskowe oraz szacunek i poważanie wśród daimyo. Zawarł sojusz z silnym klanem Hojo. Mógł stworzyć koalicję i podjąć próbę przejęcia władzy. Pozostał neutralny, nie włączył się do walki o władzę ani nikogo nie poparł.

Pustka na tronie musiała być wypełniona. Nadszedł czas ambitnych generałów. Największymi armiami oraz militarnym i logistycznym doświadczeniem dysponowali Shibata Katsuie i Hashiba Hideyoshi. Pierwszy zaangażowany był w północnych i wschodnich prowincjach z dala od Kyoto. Drugi od wielu lat dowodził armią walczącą z niepokornymi daimyo w zachodnich prowincjach.

Potęga klanu Oda stanęła na krawędzi. Powstał spór o sukcesję. Nobutada, najstarszy syn Nobunagi, zginął wraz z ojcem. Sukcesorem powinien być drugi syn Nobukatsu. 16 lipca 1582 roku zaczęła się Konferencja w Kiyosu. Na pośpiesznie zwołane spotkanie przybyli członkowie klanu Oda oraz jego najważniejsi wasale. Mieli zadecydować kto zostanie następcą Nobunagi, oraz rozdzielić domeny zabitych. Tokugawa nie wziął udziału w obradach. Ważyła się przyszłość klanu Oda.

Shibata Katsuie, pierwszy wasal, miał najważniejszy głos. Nominował Nobutakę jako najlepszego kandydata na głowę klanu. Przekonywał, że ma doświadczenie wojskowe i odpowiednie predyspozycje. Był jego mentorem od czasu gdy poprowadził ceremonię wprowadzającą młodego chłopca w wiek męski. Wybór Nobutaki zapewniał mu najwyższą pozycję głównego wasala i doradcy, a może drogę do sięgnięcia po władzę.

Hashiba Hideyoshi zaskoczył wszystkich, przedstawił pod głosowanie kandydaturę wnuka Nobunagi Samboshiego, dwuletniego syna nieżyjącego Nobutady, prawowitego spadkobiercy. Było to zgodne z jego pochodzeniem i prawem dziedziczenia. Opiekunami, strażnikami i doradcami małoletniego mieli zostać Hideyoshi oraz wujowie Nobutaka i Nobukatsu. W ten sposób Hideyoshi stawał się nieformalnym przywódcą doradzającym młodemu panu, uzyskiwał decydujący wpływ na podejmowane decyzje. Cztery dni później odbyło się głosowanie, na głowę klanu wybrano Samboshiego. Decyzja bardzo osłabiała pozycję Shibaty. Zaczął rodzić się podział między wasalami nieżyjącego Nobunagi na dwie frakcje.

W czasie obrad rozdzielono ziemie po zabitych i dobra Akechiego Mitsuchide. Nobutaka otrzymał większość prowincji Mino z Gifu, która była domeną zabitego Nobutady. Kontrolę nad zamkiem Kiyosu i należącą do niego domeną przejął Nobukatsu.

Shibata Katsuie wrócił do swojego zamku Kitanosho w Echizen. Nobutaka wycofał się do Gifu zabierając małego sukcesora. Oda Nobukatsu zaszył się w Kiyosu.

Shibata z Nobutaką rozpoczęli budowę koalicji. Bez powodzenia próbowali pozyskać Tokugawę Ieyasu. Oda Nobukatsu na razie zachował neutralną pozycję. Przyszła zima, śniegi zasypały Echizen. Armia Shibaty została uwięziona przez zaspy. Ostateczna rozgrywka miała odbyć się wiosną.

Lata 1575-1581 Bitwa pod Nagashino

Takeda Katsuyori kontrolował wschodnie prowincje Kai, Shinano i Suruga. Po zdobyciu zamków Akechi i Takatenjin miał dogodne przyczółki na ziemiach Ody i Tokugawy. Chcąc złamać potęgę Nobunagi musiał opanować Kyoto. Główny szlak na zachód przechodził przez Totomi i Mikawę. Prezentował dużo większy potencjał militarny od Tokugawy. Pokonanie sąsiada i zajęcie jego ziem znacznie wzmocniłoby go i otworzyło drzwi do stolicy. Oda miał tam wielu wrogów z którymi Takeda mógł się sprzymierzyć. Wniosek był jeden, należało pokonać Tokugawę. Wiosną 1575 roku wkroczył do Mikawy.

Kampania którą rozpoczął zakończyła się 28 czerwca 1585 roku bitwą pod Nagashino. Armię Tokugawy Ieyasu wsparł Oda Nobunaga. Wspólnie odnieśli druzgocące zwycięstwo nad uważaną za niepokonaną ciężką kawalerią Takedy. O wygranej zadecydowała nowa formacja Nobunagi, ashigaru uzbrojeni w arkebuzy Teppo. 3 tys. strzelców rozbiło szarże jazdy Katsuyoriego. Piesze oddziały samurajów i ashigaru uzbrojonych w miecze, piki i naginaty dobiły wroga.

Większość generałów Takedy, prowadzących ataki jazdy, zginęła od kul. Stracił około 10 tys. ludzi, zabito 54 dowódców wyższej rangi. Zwycięzcy stracili 5 tyś. zabitych. Porażka nie zniszczyła Takedy, ale stała się początkiem końca jego klanu.

Bitwa pod Nagashino uznawana jest za punkt zwrotny w historii japońskiej sztuki wojennej. Nazywano ją Pierwszą nowoczesną bitwą w Japonii. 800 lat wcześniej wojna z plemionami Emischi wsadziła samuraja na konia, co zapoczątkowało epokę długiego miecza Tachi. Starcie pod Nagashino sprowadziło samuraja z powrotem na ziemię. Siła ognia arkebuzów zamknęła okres dominacji konnicy. Nastąpił zmierzch długiego Tachi, nadeszła epoka pieszych oddziałów uzbrojonych w krótsze katany, długą broń drzewcową i arkebuzy Tanegaschima Teppo. Oczywiście były to zmiany rozciągnięte w czasie.

12 czerwca 1560 roku Nobunaga zaatakował z zaskoczenia obóz Imagawy, 3 tys. armia pokonała 8 razy liczniejsze siły przeciwnika. Yoshimoto zginął, większość wasali przeszła na stronę Ody, potęga klanu upadła, ale nadal dysponował sporą siłą. W bitwie pod Okehazama wyróżnił się Kinoshita Tokichiro, który jako prosty Ashigaru dwa lata wcześniej trafił na służbę Nobunagi, późniejszy Toyotomi Hideyoshi

Lata 1560-1570    Początki potęgi klanu Matsudaira

Śmierć Yoshimoto zwolniła Tokugawę z przysięgi, zawarł potajemny sojusz z Nobunagą. Utrzymanie tajemnicy było konieczne, gdyż żona i syn Ieyasu pozostali w Sunpu zakładnikami resztek klanu Imagawa. W 1562 roku zdobył fortecę Imagawa Kaminojo. Był to dla Nobunagi dowód lojalności nowego sojusznika. Zginął dowódca załogi zamku Namogochi Udono. Jego żonę oraz dwóch synów wzięto jako zakładników. Klan Udono był ważnym wasalem dla rodziny Imagawa. Ujizane, nowa głowa Imagawy, uwolnił rodzinę Tokugawy w zamian za rodzinę Udono.

Lata 1543–1556 Dzieciństwo

Rodzina Matsudaira była podzielona. Część klanu chciała związać się z rodziną Imagawa, druga była za sojuszem z klanem Oda. Ojciec Ieyasu Hirotada chciał sojuszu z klanem Imagawa, który prowadził wojnę z klanem Oda. W 1548 roku Oda wszedł do Mikawy, planował zająć zamek Okazaki. Hirotada zwrócił się o pomoc do Yoshimoto, głowy klanu Imagawa. Ten zgodził się wesprzeć sąsiada, ale zażądał pięcioletniego Ieyasu jako zakładnika. Wbrew protestom rodziny Hirotada zgodził się, chłopca wysłano do zamku Sunpu.

Oda Nobuhide ojciec Nobunagi, głowa klanu, dowiedział się o układzie. Jego ludzie zaatakowali orszak, porwali Ieyasu i uprowadzili. Nobuhide zagroził Hirotadzie egzekucją syna, jeśli nie zerwie układu z Imagawą. Hirotada odmówił chcąc pokazać Imagawom, że dotrzymuje umowy. Chłopiec nie został stracony.

W 1549 roku Oda Nobuhide zmarł, pozostawił klan skłócony, mocno podzielony i osłabiony. Jego następcą został starszy brat Nobunagi Nobuhira. Imagawa Yoshimoto wysłał wojska z rozkazem zdobycia zamku Anjo, siedziby nowej głowy rodziny Oda. Zamek zdobyto, Nobuhirę wzięto za zakładnika. W negocjacjach z Nobunagą ustalono, że brat zostanie uwolniony, a zamek Anjo wróci do klanu Oda. Warunkiem było zwrócenie Ieyasu Imagawom. W ten sposób sukcesor klanu Matsudaira trafił w końcu do zamku Sunpu, gdzie spokojnie dorastał. Niedługo potem zmarł Matsudaira Hirotada. Rozdarty konfliktami klan stracił przywódcę, małoletni sukcesor był zakładnikiem Imagawów, którzy umacniali swoją pozycję. W tle tkwiły osłabione klany sąsiadów.

Mimo klęski pod Nagashino przez kolejne lata oddziały Takedy nękały terytoria Tokugawy i Ody. W 1579 roku doszło do kryzysu w rodzinie Tokugawy. Powodem miały być konflikty między jego żoną lady Tsukiyama i Tokuhime żoną najstarszego syna Nobuyasu, córką Nobunagi. Tokuhime chcąc pozbyć się teściowej, która ingerowała w ich małżeństwo, napisała do ojca list, oskarżając ją i męża o spisek z Takedą Katsuyorim. Kiedy Nobunaga zażądał wyjaśnienia oskarżeń Tokugawa kazał stracić żonę, żeby rozwiać wszelkie podejrzenia sojusznika. Nobuyasu został obłożony aresztem, a następnie ojciec nakazał mu popełnić seppuku. Ponoć bardzo żałował że skazał syna. W ostatnim liście miał napisać, że nie wierzy w jego winę, ani nawet wiedzę o spisku. Ma jednak świadomość, że honor zobliguje go, jako syna, do pomszczenia matki. Możliwość zemsty to niedopuszczalne ryzyko. Jedynym rozwiązaniem zachowania bezpieczeństwa klanu jest honorowa śmierć. W sobotę, 5 października 1579 roku, Nobuyasu dopełnił ceremonii seppuku. Miał 20 lat, nie był popularny, mówiono o jego wyjątkowym okrucieństwie.

Ilustracja z książki François Carona "Spalenie Osaki" wydanie 2 połowa XVII w.

Drzeworyt, tryptyk Bitwa nad Anegawa, Tadakatsu Honda szarżuje ze swoim słynnym Przecinaczem Ważek, sygnowany Yoshitoshi 1866, wystawiony w galerii Fuji Arts, cena 2335 USD

Lata 1571-1574 Wojna z klanem Takeda

W październiku 1572 roku Takeda Shingen, sprzymierzony z klanem Hojo, zaatakował Totomi. Tokugawa poprosił Nobunagę o pomoc. Ten początkowo się wahał, niepewny swojej sytuacji w Kyoto, ale Tokugawa zagroził zawarciem pokoju i przymierza z Takedą. To przeważyło, Oda wysłał na pomoc 3 tys. żołnierzy. 26 stycznia 1573 roku armie starły się w bitwie pod Mikatagahara. Liczebniejsze wojska Takedy, dowodzone osobiście przez Shingena, zadały siłom Ieyasu ciężkie straty. On sam omal nie zginął walcząc w pierwszej linii. Bitwa była wielką klęską, Tokugawa ze zdziesiątkowanymi oddziałami wycofał się do Hamamatsu. Wiedząc, że Shingen idzie za nim postanowił zablefować. Kazał zostawić otwarte bramy miasta, rozpalić lampy i bić w bębny. Spektakl spowodował, że generałowie Takedy nabrali podejrzeń, że są wciągani w pułapkę. Sądzili, że nadchodzi Nobunaga z odsieczą. Nie przystąpili do oblężenia, ale rozbili obóz. W nocy elitarny oddział samurajów Tokugawy zaatakował z zaskoczenia wprowadzając zamieszanie i panikę w szeregach Takedy. W rezultacie Shingen zrezygnował z oblężenia, wycofał się z Totomi.

13 maja 1573 roku Takeda Shingen zmarł niespodziewanie w wieku 52 lat. Powodem były komplikacje po postrzale przez snajpera w czasie oblężenia zamku Noda w Mikawie. Inna wersja mówi, że Shingen był nieuleczalnie chory i zmarł naturalną śmiercią. Schedę przejął Takeda Katsuyori. Kontynując wojnę rozpoczętą przez ojca wszedł w marcu 1574 roku do prowincji Mino i zaatakował zamek Akechi. Nobunaga wysłał odsiecz, którą poprowadził jego najstarszy syn Nobutada. Pomoc przybyła za późno, obrońcy poddali zamek. W czerwcu Takeda wkroczył na ziemie Tokugawy do prowincji Totomi i przejął zamek Takatenjin. Załogą fortecy dowodził wasal Tokugawy Ogasawara Nagatada. Po krótkim oblężeniu poddał się. Został wasalem Takedy, w nagrodę otrzymał okręg Omosu w prowincji Suruga.

W 1565 roku zaatakował Imagawa w prowincji Totomi. Nie udało mu się jej zająć. W 1566 roku złożył petycję do cesarza Ogimachi, prosząc o zgodę na zmianę imienia na Tokugawa Ieyasu, co miało potwierdzić pochodzenie od linii cesarskiej sięgające epoki Heian, przez klan Fujiwara, Nitta i Minamoto. Zgodę otrzymał.

Znaczenie klanu Tokugawa bardzo wzrosło. Stał się głównym wasalem Ody. W 1568 roku Nobunaga zdobył Kyoto i stał się faktycznym władcą Japonii, oddziały Tokugawy stanowiły znaczną część jego wojsk. Nadal umacniał pozycję swojego klanu. Zawarł porozumienie z Shingenem Takedą, głową klanu Takeda.

W 1570 roku ostatecznie zajął Totomi. Klan Imagawa stał się jego wasalem. Posunął się do tego, że dał schronienie pokonanemu wrogowi Imagawie Ujizune. Równocześnie wynegocjował sojusz z Kenshinem, głową klanu Uesugi, wrogiem klanu Takeda. Mając poparcie Uesugi, przeniósł siedzibę z Okazaki w Mikawie do zamku Hammamatsu w Totomi, który leżał bliżej ziem Shingena. Sojusz z klanem Takeda zaczął się chwiać. Koalicja z Uesugi sprawiła, że Tokugawa stanął na krawędzi wojny z Takedą. Liczył na wsparcie Ody pomimo, że ten uznał jego posunięcia za niebezpiecznie prowokacyjne.

W 1570 roku wsparł Nobunagę przeciwko klanom Asai i Asakura, które sprzeciwiały się jego ekspansji. Prowadząc 5 tys. ludzi ruszył z Nobunagą przejąć prowincję Echizen kontrolowaną przez Asakura. Pokonali opór lokalnych wasali i parli w kierunku Ichijodani, stolicy prowincji. Sytuacja skomplikowała się gdy szwagier Nobunagi, Asai Nagamasa, ruszył wesprzeć Asakurę. Miał siedzibę w Omi, w zamku Odani leżącym na północno wschodnim krańcu jeziora Biwa. Asai i Asakura od dawna byli sojusznikami i przyjaciółmi. Małżeństwo Asai z siostrą Nobunagi nie zmieniło tego. Oda i Tokugawa znaleźli się w trudnej sytuacji, mieli zbyt małe siły. Rozsądek kazał uniknąć walki i wycofać się.

W lipcu znów wsparł Nobunagę, który zgromadził armię 28 tys. wojowników. Wspólnie wyruszyli z zamiarem zdobycia zamku Odani. Asai nie czekał na oblężenie, wsparty przez Asakurę ruszył na przeciw na czele 20 tys. ludzi. Do bitwy doszło 30 lipca nad rzeką Ane, niedaleko Biwa. Armie stanęły naprzeciw siebie. Rozdzielała je płytka Anegawa. Nobunaga uderzył na oddziały Asai. Tokugawa zaatakował wojska Asakura, skierował Hondę Takadatsu z rozkazem oskrzydlenia przeciwnika i uderzenia na jego flankę. Sam zaatakował frontalnie. Taktyka powiodła się, oddziały Asakury zostały rozbite. Wtedy Tokugawa uderzył na skrzydło Asai, odwód Nobunagi ruszył z drugiej strony. Nie było potrzeby wprowadzania następnych odwodów, oddziały Asakury i Asai wycofały się w panice. Zwycięstwo nie było ostateczne, pokonani nadal stanowili duże zagrożenie.

Tokugawa pod Azukizaka (za Printerest)

Po odzyskaniu swobody i przejęciu władzy w klanie zlikwidował rodzinne konflikty. Nagrodził i wzmocnił wasali. Najbardziej zasłużonych obdarował zamkami w Mikawie. Trzy z nich otrzymali najwierniejsi z wiernych Honda Tadakatsu, Sakai Tadatsugu i Sakikabara Yasumasa. Niebawem dołączy do nich Li Naomasa. Zyskają miano Czterech Niebiańskich Królów Tokugawy, wzorem legendarnych buddyjskich Bogów Strażników Czterech Stron Świata.

Wzmocniony sojuszem z Nobunagą postanowił zaprowadzić spokój w Mikawie. Dużą siłą, która występowała zbrojnie przeciw jego administracji, była liga Ikko Ikki, odłam nazwany Mikawa Monto, oddziały mnichów, roninów i chłopów sprzeciwiających się wszelkiej władzy, oraz opętanych religijnym fanatyzmem. Agresywne działania oddziałów Monto zmusiły Tokugawę do działania. 15 stycznia 1564 roku doszło do wielkiej bitwy pod Azukizaka w której pokonał i ostatecznie zniszczył. Monto. Walczył w pierwszej linii i omal nie zginął. Otrzymał dwa postrzały z arkebuza Teppo, zbroja zatrzymała kule.

Lata 1551-1560   Klan Oda rośnie w siłę

Pomimo młodego wieku 17 letni Nobunaga miał duże poważanie w rodzinie. Wykazywał duże zdolności przywódcze. Nobuhiro ustąpił na jego rzecz w 1551 roku, Nobunaga został głową klanu.

W 1556 roku Ieyasu osiągnął pełnoletniość, przejął obowiązki głowy rodziny. Złożył przysięgę wierności Imagawie Yoshimoto i wrócił do Mikawy. Związany układem brał udział w potyczkach z wojskami Ody. Na północnym brzegu zatoki Mikawa stał zamek Terabe. Panem zamku był Suzuki Shigeteru. W 1558 roku Nobunaga przekupił go, Shigeteru zerwał sojusz z Matsudairą i zawarł pakt z klanem Oda. W ten sposób Nobunaga przejął kontrolę zamku w domenie Matsudaira. Jeszcze w tym samym roku Terabe wrócił do Matsudairy. Odbicie zamku było pierwszą bitwą w której dowodził Motoyasu.

W 1560 roku Imagawa Yoshimoto zgromadził armię liczącą około 25 tysięcy ludzi i pomaszerował na stolicę Japonii Kyoto. Kto miał Kyoto, ten brał pod opiekę cesarza i panował nad Japonią. Pierwszą przeszkodą był klan Oda, armia musiała przejść przez Owari.

Ieyasu dostał rozkaz zdobycia i obsadzenia fortecy Ody w Marune. Zdobył zamek. Dzięki temu uniknął udziału w bitwie pod Okehazama, która zakończyła pasmo sukcesów ambitnego sojusznika.

Szogunat Aschikaga stracił wpływ na sytuację w kraju. Lokalne wojny wykrwawiały rozbitą dzielnicowo Japonię. Najsilniejsze klany walczyły o powiększenie swoich domen i umocnienie lokalnej dominacji, mniejsze przyłączały się do mocniejszych sąsiadów licząc na przetrwanie i dopuszczenie do udziału w zdobyczach.

Klan Matsudaira wywodził się z wioski Matsudaira w prowincji Mikawa. Twierdzono, że jego korzenie sięgają epoki Heian, gałęzi Seiwa Genji klanu Minamoto. Twórcą klanu miał być Matsudaira Chikauji. Żył na początku epoki Muromachi.

Mikawa sąsiadowała z dwoma dużo silnieszymi klanami. Na zachodzie znajdowało się terytorium klanu Oda, prowincja Owari. Na wschodzie ziemie klanu Imagawa, prowincja Suruga. Każde pokolenie Matsudaira musiało umiejętnie układać stosunki z sąsiadami.

Tokugawa Ieyasu urodził się w poniedziałek 31 stycznia 1543 roku jako Takechiyo Matsudaira. Po uzyskaniu pełnoletniości przyjmie imię Motoyasu. Jego ojcem był daimyo Mikawy Matsudaira Hirotada (1526–1549). W 1567 roku, za zgodą cesarza Ogimachi, Matsudaira Motoyasu zmieni imię na Tokugawa Ieyasu, co miało potwierdzić pochodzenie od linii cesarskiej. Opisując jego losy będę go przedstawiał jako Tokugawa Ieyasu .

TOKUGAWA  IEYASU  1543 – 1616

Założyciel dynastii szogunów Tokugawa. Obok Ody Nobunagi i Toyotomi Hideyoshiego trzeci zjednoczyciel państwa.

W trakcie oblężenia stosunki między Hideyoshim i Tokugawą zacieśniły się. Hideyoshi zaproponował sojusznikowi interes. Zaoferował mu 8 prowincji klanu Hojo w zamian za 5 prowincji klanu Tokugawa, w tym rodzinne ziemie Matsudaira Mikawę. Decyzja była bardzo trudna, ale Ieyasu zgodził się. Był to bardzo dobry ruch. Zyskał ziemie łatwe do obrony, z jednej strony morze, z drugiej góry. Odizolowane położenie Kanto pozwoliło Tokugawie trzymać się z dala od głównego nurtu wydarzeń politycznych i zachować względną niezależność od Hideyoshiego.

Objęcie ziem Kanto było bardzo ryzykowne. Ieyasu musiał polegać na niepewnej lojalności samurajów Hojo. Włożył dużo pracy, zreformował prowincje Kanto i organizację gospodarki. Uspokoił samurajów Hojo, przejął nad nimi kontrolę. W ciągu kilku lat stał się najsilniejszym daimyo w Japonii po Hideyoshim. Japońskie przysłowie mówi Ieyasu wygrał imperium, ustępując.

W 1592 roku Hideyoshi uderzył na Koreę, co było wstępem do jego planów podboju Chin i Indii. Siły Tokugawy nie brały udziału w inwazji.

W 1593 przyszedł na świat syn i następca Hideyoshiego, Hashiba Hideyori. Inwazja na Koreę załamała się, zawarto rozejm.

W 1596 roku u brzegów Kanto, w zatoce Urado, rozbił się hiszpański galeon San Felipe. Podobno pilot statku pokazał Tokugawie mapę po­siad­ło­ści zamorskich Hiszpanii i wyjaśnił sposób ich podbijania. Król wysyła pielgrzymów dla szerzenia wiary chrześcijańskiej. Gdy zdobędą odpowiednio wielu wyznawców wysyła wojsko, które ma ich wesprzeć. Droga do podboju nowych ziem jest otwarta. Tokugawa wpadł we wściekłość, rozkazał ukrzyżować sześciu hiszpańskich franciszkanów, trzech japońskich jezuitów i siedemnastu nawróconych Japończyków. Pozostałych wypędzono z ziem Tokugawy lub wymordowano.

W 1597 roku Hideyoshi zmienił nazwisko na Toyotomi, co oznaczało Pełen hojności minister. Rozpoczęła się druga inwazja na Koreę. Tokugawa znów pozostał z boku, nie wziął w niej udziału.

Rok 1598 Śmierć Toyotomi Hideyoshiego

Latem stan zdrowia Hideyoshiego bardzo się pogorszył. Druga inwazja na Koreę załamała się, rozkazał zakończenie walk i wycofanie wojsk. Zorganizował spotkanie na którym powołał pięciu regentów, którzy mieli po jego śmierci rządzić w imieniu małoletniego syna Hodeyoriego. Byli to Maeda Toshiie, Mori Terumoto, Ukita Hideie, Uesugi Kagekatsu i Tokugawa Ieyasu. Toyotomi Hideyoshi zmarł w sobotę 18 września 1598 roku w wieku 62 lat. Dziedzic Hideyori został przekazany pod opiekę najbardziej szanowanemu regentowi Maedzie Toshiie.

Tokugawa Ieyasu, ostatni z trzech zjednoczycieli, został sam. Był najbardziej znaczącym i najsilniejszym daimyo pośród sześciu regentów. Od prawie 40 lat walczył o zjednoczenie Japonii najpierw jako dowódca w armii klanu Oda, a po śmierci Nobunagi na czele własnej armii po stronie zmarłego Hideyoshiego. Teraz pozostałych czterech regentów miało w imieniu 5 letniego chłopca sprawować władzę na równi z nim. Oczywiste było, że taka pięciowładza nie ma szans się utrzymać. Maeda, Mori, Ukita i Uesugi oddzielnie byli słabi. Tokugawa reprezentował doświadczenie wojskowe, miał silną armię i lojalnych wasali, musiał szybko sięgnąć po sukcesję Hideyoshiego, zanim konkurenci nie urosną w siłę, a było oczywiste, że zaczną tworzyć przeciw niemu koalicję.

Patrząc obiektywnie szybkie zdobycie władzy przez Tokugawę było w najwyższym interesie Japonii. Tylko on w podzielonym na dzielnice kraju, ogarniętym od zawsze wojnami domowymi, mógł utrzymać pokój.

Lata 1599-1600 Walka o sukcesję, bitwa pod Sekigaharą

W kwietniu 1599 roku umarł Maeda Toshiie. Tokugawa zaczął zawierać sojusze z klanami wrogimi Toyotomim. Zajął zamek Hideyoshiego w Osace, co rozzłościło pozostałych regentów. Ishida Mitsunari przewodził opozycji, nie należał do grona regentów. Zorganizował zamach na Tokugawę, ale spisek wyszedł na jaw. Kilku generałów próbowało zabić Mitsunariego, paradoksalnie ocalił mu życie sam Tokugawa. Dlaczego to zrobił? Był doskonałym strategiem. Prawdopodobnie uznał, że lepiej będzie, jeśli to Mitsunari będzie przewodził opozycji, a nie jeden z regentów. Regenci mieli mocniejszą legitymację i poważanie.

Niemal wszyscy daimyo i samuraje podzielili się na dwie frakcje. Armia Zachodu skupiała zwolenników Ishidy Mitsunariego z klanami Ukita, Mori i Uesugi oraz kilkoma daimyo ze wschodu Honshu. Armię Wschodu tworzył Tokugawa ze swoimi wasalami, oraz klanami Date, Mogami, Satake i Maeda.

Ishida planował uderzyć jako pierwszy. Realizację jego strategii rozpoczęto niemal natychmiast. Pierwszy ruch miał wykonać Uesugi Kagekatsu, którego duże lenna leżały na północ od Edo. Siły Uesugi miały zaangażować Wschód na tyle długo, żeby Armia Zachodu opanowała rejon Edo.

Gdy Tokugawa dowiedział się o tym oskarżył klan Uesugi o planowanie buntu przeciw jego administracji i wyruszył w czerwcu z interwencją. Wsparły go wojska klanów Date i Mogami. W trakcie działań przeciw Uesugi otrzymał wiadomość, że Ishida z sojusznikami zaatakował jego ziemie, zostawił wojska Date i Mogami blokujące siły Uesugi i ruszył z odsieczą. Pod koniec lata Ishida zdołał zdobyć sanktuarium Fushimi koło Edo, ale zabrało mu to zbyt wiele czasu.

Obie armie w przededniu konfrontacji były w podobnej sytuacji, żadna nie była kompletna. Hidetada, syn Tokugawy, z armią 36 tys. ludzi próbował pokonać klan Ueda w Shinano. Podobna siła Zachodu było za daleko, by włączyć się do walki. Tokugawa miał jednak dwie ważne informacje, Kobayakawa Hideaki zamierzał zdradzić Ishidę w czasie bitwy, a Mori Terumoto, obrażony przez Ishidę, nie palił się do walki.

Do konfrontacji doszło w okolicy miasta Sekigahara. Rankiem w sobotę 21 października 1600 roku 160 tys. wojowników stanęło naprzeciw siebie szykując się do największej bitwy w historii Japonii. Ishida był w lepszej sytuacji, wojska Tokugawy zajęły pozycje w dolinie, co narażało je na okrążenie. Szala zwycięstwa była w rękach Kobayakawy, którego 16 tys. wojowników stało na wzgórzu Matsuo i patrzyło w dół na linie obu stron. Zapewne Tokugawa zastanawiał się, czy Kobayakawa faktycznie zdradzi Ishidę.