Nocny atak na Pałac Sanjo (fragment). Ilustrowane zwoje wydarzeń ery Heiji, Kamakura, druga połowa XIII w., 45,9 x 774,5 x 7,6 cm

[  Muzeum Sztuk Pięknych, Boston ]

" Utwór zachował się w około 80 wariantach, różniących się długością. Część z nich przeznaczona jest do czytania, część natomiast do melorecytacji. Niemożliwe jest wskazanie konkretnego autora, a utwór najprawdopodobniej rozwijał się stopniowo na drodze kompilacji różnych tekstów. Zasadniczy zrąb eposu datowany jest na okres między 1202 a 1221 rokiem, najbardziej znana wersja przeznaczona do melorecytacji pochodzi natomiast z 1371 roku. Przepełniony ideałami moralnymi charakterystycznymi dla klasy samurajów tekst Heike Monogatari stanowił przez wieki źródło natchnienia dla innych pisarzy, adaptowany był na potrzeby teatru No i Kabuki, a współcześnie przenoszony na ekrany. "

[ Wikipedia ]

Niemal 2 lata zajęło mi tłumaczenie angielskiego przekładu Heike Monogatari (The Tale of The Heike) na język polski. Nie było to prostym zadaniem, raczej przypominało pracę nad rozwikłaniem skomplikowanego szyfru. Materiałem źródłowym było tłumaczenie japońskiego tekstu na język angielski, które opracował wykładowca Wydziału Japonistyki Uniwersytetu Narodowego Australii profesor Royall Tyler. Jego angielskojęzyczna wersja Heike Monagatari została wydana w 2012 przez Viking Penguin, członka Penguin Group (USA) Inc. Autor tłumaczenia zachował dawny styl języka japońskiego i archaiczną formę wypowiedzi. Sprawiło to jednak, że w bardzo wielu miejscach tekst był dla mnie całkowicie niezrozumiały. Nie mogłem sobie poradzić z tłumaczeniem do czasu znalezienia drugiego przekładu na język angielski opracowanego w latach 1918-1921 przez Arthura Lindsay Sadlera, brytyjczyka, profesora orientalistyki Uniwersytetu w Sydney.

Krzysztof Pietrek

HEIKE MONOGATARI, OPOWIEŚĆ O HEIKE

Według THE TALE OF THE HEIKE - Translated by Royall Tyler.

Heike Monogatari, Opowieść o Heike

***

Tłumaczenia na język polski dokonałem na podstawie tekstów :

1/.  The Tale of the Heike -  Translated by Royall Tyler, ISBN: 978-1-101-60109-9

2/.  Full text of The Heike Monogatari - A.L.Sadler publikacja : https://archive.org/stream/TheHeikeMonogatari/HeikeMonogatari._djvu.txt

Ilustracje pochodzą z  Heike Monogatari Zue  popularnej wersji opowieści Takai Ranzana (1762–1838) opublikowanej w Edo, w latach 1829 i 1849. Autorem ilustracji był Teisai Hokuba (1770–1844).

Interesujące linki do grafik - drzeworytów :

© 2015 - 2025  |  All Rights Reserved | © Krzysztof Pietrek | Wszelkie prawa zastrzeżone

dannoura1185@op.pl

Prolog pozwala lepiej zrozumieć podłoże wydarzeń opowiedzianych w Heike Monogatari. Poznajemy w nim czasy poprzedzające Wojnę Gempei, jak rodzina Fujiwarów opanowała administrację cesarskiego dworu, pokazuje jak ambicje arystokratów wyniesionych do najwyższych godności doprowadzają do podziałów w ich rodzie i konfliktów o sukcesję wśród cesarskiej rodziny. Dowiadujemy się w jaki sposób rody prowincjonalnej arystokracji Genji i Heike zostały wciągnięte do sporów w stolicy, co zaowocowało krwawymi wydarzeniami Hogen i Heiji, w efekcie których skazano emerytowanego cesarza na zesłanie, Heike zastąpili Fujiwarów na cesarskim dworze, a ród Genji stanął na granicy zagłady. Wydarzenia te wywołały lawinę dalszych, które doprowadziły do Wojny Gempei.

Krótkie streszczenia każdej z 12 ksiąg Heike Monogatari. ( Tekst własny )

1. Wprowadzenie

Jest to opowieść o burzliwych dziejach Japonii końca epoki Heian (794-1185) i początku epoki Kamakura (1185-1333). Epos opisuje rozkwitanie najznamienitszych arystokratycznych rodów Fujiwara, Heike i Genji zakończone sromotnym upadkiem dwóch pierwszych rodzin, czekającym każdego, kto z mieczem w ręku sięga po władzę absolutną. Pokazuje historyczne postaci, wydarzenia, zwyczaje i tradycje. W tle opisuje koloryt Japonii ówczesnych czasów, zachwyt nad przyrodą, zamiłowanie do literatury, poezji i sztuki, szacunek dla nauki, wplatanie piękna do wszystkich dziedzin życia. Kronikarz z XIV wieku pokazuje też rolę jaką pełniła religia buddyjska i mnisi, ich wpływ na politykę, życie wysoko i nisko urodzonych. Opisuje społeczność głęboko wierzącą w zjawiska nadprzyrodzone, w możliwość mentalnego, a nawet bezpośredniego kontaktu człowieka z istotami boskimi. Wielcy kierują się interpretacjami wizji i sennych objawień. Na każdym kroku widzimy ogromny wpływ kultur kontynentalnych Chin i Indii na życie i decyzje elit cesarskiego dworu i arystokracji imperialnej stolicy, decyzje które ważyły o losach kraju.

Nie jest to opowieść o wojujących samurajach, ale opowieść o arystokratach i wojownikach kierowanych ambicjami, emocjami, marzeniami. Heike Monogatari (The Tale of the Heike - Opowieść o Heike) opowiada o okrucieństwie dumnego i zarozumiałego tyrana Tairy Kiyomoriego, napędzanego niewyobrażalnymi ambicjami, które w końcu doprowadzają go do śmierci, a jego ród do zagłady. Opowiada też o wojnie Gempei, która zmieniła ówczesną Japonię, o jej genezie i skutkach tak bardzo brzemiennych dla dalszej historii kraju kwitnących wiśni i szybujących żurawi. Wojna Gempei zakończyła w 1185 roku epokę rządów administracji cesarskiego dworu i rozpoczęła czasy rządów Bakufu, władzy dyktatorów wojskowych, dając pierwszego w historii Japonii szoguna Minamoto Yoritomo. Następne lata upłyną na lokalnych wojnach domowych w rozbitym dzielnicowo kraju i ciągłej walce o władzę. W 1467 roku spór dynastyczny w szogunacie Ashikaga doprowadzi do wybuchu wojny Onin, która zapoczątkuje najkrwawszy czas w dziejach Japonii, epokę Sengoku Jidai, nazwaną Okresem Walczących Królestw, lub Epoką Rycerzy i Bohaterów, ponad 130 najczarniejszych lat w historii kraju samurajów. Siedem pokoleń japońskich kobiet rodziło synów, których uczono sztuk walki, wysyłano na wojnę gdzie ginęli. Nieliczni dożywali wieku dojrzałego mężczyzny. Walczyli szlachetnie urodzeni i wyrzutki społeczne, chłopi, mnisi, mieszczanie. Nie można dokonać podziału na dobrych i złych. Były tylko strony konfliktów, każda z nich wierzyła w swoją sprawę.

Wojna domowa trwała do 21 października roku 1600 do bitwy pod Sekigaharą, po której Tokugawa Ieyasu zaprowadził pokój i zapoczątkował epokę szogunów Tokugawa trwającą do 1868 roku.

The Tale of the Heike jest uważane za przełomowe arcydzieło japońskiej kultury. Tyranem był Taira no Kiyomori (1118–1181). HEIKE wymawiane HAY-KEH oznacza Dom Taira, bliską i dalszą rodzinę Kiyomoriego. Za jego życia Heike zdominowali swoich wielkich rywali Genji, Dom Minamoto. W końcu Genji powstali by ich zniszczyć.

Główną osią historii opowiedzianej w Heike Monogatari jest obrona przed niesubordynacją i buntem przeciw władzy cesarskiego tronu zdominowanego przez wielkie rody, najpierw Fujiwarów, a później Taira.

Od początku epoki Nara (710-794) dworem cesarskim całkowicie zawładnęła rodzina Fujiwara. W XII wieku dwa arystokratyczne rody samurajów stały na straży utrzymania władzy cesarskiego dworu w prowincjach zachodu, wschodu i północy, były to domy Heike i Genji wywodzące od cesarzy Kammu i Seiwa. Kilku ich członków należało do hierarchii dworskiej w stolicy, ale większość żyła z dala od Kyoto. W razie potrzeby, przez wieki, na wezwanie Fujiwarów wspierali militarnie rząd centralny w tłumieniu niepokojów w zewnętrznych prowincjach.

W połowie XII wieku rywalizacja między dworskimi frakcjami doprowadziła do wybuchu dwóch rebelii Hogen w 1156 roku i Heiji w 1159 roku. W efekcie cesarską stolicę Kyoto dwukrotnie ogarnęły krótkie wojny, w które zaangażowały się domy Heike i Genji. Konflikty wyzwoliły brutalność nieznaną w Japonii od setek lat. Rany jakie w ich wyniku odnieśli główni uczestnicy wydarzeń będą dawały o sobie znać jak piętno stygmatyzujące ich kolejne pokolenia. Dwie gwałtowne rebelie wyniosły Heike na szczyty władzy, a Genji doprowadziły do krawędzi unicestwienia.

W Heike Monogatari bardzo często powtarzają się słowa Hogen i Heiji. Gniew duchów ofiar rebelii zaczyna skupiać się na zwycięskich Heike. Tryumfujący "obrońcy" cesarskiego tronu przejmują administrację dworu suwerena, Taira Kiyomori staje się władcą absolutnym i wprowadza terror. W efekcie rośnie lista ofiar Heike, rosną szeregi żądnych zemsty duchów, pojawiają się widoczne efekty ich wściekłości, co musi doprowadzić do ostatecznego upadku domu Taira.

Od niepamiętnych czasów w Klasztorze Zmienności Gion Shoja wisi dzwon. Jego dźwięk nawołuje do pokory i refleksji, przypomina że nic nie trwa wiecznie :

Dźwięk dzwonów świątyni Jetavana przypomina o przemijaniu wszystkich rzeczy. Bliźniacze drzewa sal, białe w pełnym rozkwicie, ogłaszają upadek wielkich. Aroganccy nie przetrwają, są jak sen pewnej nocy na wiosnę. Śmiali i odważni w końcu giną , bowiem są jak pył na wietrze...

[ HEIKE MONOGATARI.  Spisał Yua, uczeń Buddy,  Oan 3 (1370), jedenasty miesiąc, dwudziesty dziewiąty dzień ]