Rok 1579 Na zachodzie sukcesy, zaskakująca decyzja Nobunagi zaważy w przyszłości na jego życiu, Iga broni się przed inwazją

Nobunaga osobiście kierował armią w Settsu. Jego oddziały likwidowały wrogie siły w prowincji, oblegały Ishiyama Honganji i Arakiego Murashige w Arioce.

W czerwcu Akechi Mitsuchide namówił Hatano Hideharu do poddania się i złożenia hołdu Nobunadze. Gwarancją bezpieczeństwa Hideharu i jego brata, miała być matka Akechiego, którą pozostawił w Yagami jako zakładnika. Oda podjął zaskakującą decyzję, zamiast przyjąć hołd rozkazał ściąć braci Hatano. Ich wasale obwinili Akechiego o zdradę i brutalnie zabili mu matkę. Prawdopodobnie wtedy Akechi znienawidził Nobunagę i postanowił się zemścić.

Mitsuchide dostał rozkaz wsparcia Hosokawy Fujitake, który od dwóch lat nie mógł sobie poradzić z pacyfikacją klanu Isshiki w prowincji Tajima. Wspólnie zaatakowali fortecę Isshiki. Zamek padł, Isshiki Yoshimichi, głowa klanu, odebrał sobie życie.

We wrześniu, po rocznym oblężeniu, padł zamek Arioka. Araki Murashige uciekł do zachodnich prowincji. Resztę życia spędził jako uczeń Senno Rikyu, słynnego mistrza ceremonii parzenia herbaty.

W październiku Oda Nobukatsu ponownie zaatakował prowincję Iga. Upokorzony i wściekły po stracie zamku Maruyama osobiście poprowadził armię ponad 10 tys. wojowników w górskie przełęcze na wschodzie prowincji. Szpiedzy obserwowali jego ruchy. W dolinie wioski Iseji armia Nobukatsu weszła w zasadzkę, mgła ułatwiła zaskoczenie. Zmasowany ostrzał z arkebuzów Teppo i łuków dziesiątkował ekspedycyjne oddziały. Na ogarnięte chaosem i dezorganizacją wojsko uderzyło 4 tys. wojowników Ninja. Bitwa zamieniła się w rzeź. Wielu otoczonych zabiły kule własnych szeregów, wielu popełniło seppuku. Próba pacyfikacji klanów Shinobi zakończyła się gigantyczną klęską. Nobukatsu zdołał ujść rzezi. Nobunaga był wściekły na syna, który nie skonsultował z nim ataku na Igę. Zarzucił mu kompletny brak przygotowania i rozpoznania sił wroga. Miał powiedzieć … zdobędziesz jednego szpiega Shinobi, zapewnisz sobie zwycięstwo …

Mijał drugi rok oblężenia zamku Miki. Załoga Bessho Nagaharu była w rozpaczliwej sytuacji, obrońcy zaczęli żywić się zupą gotowaną z mat podłogowych tatami.

Rok 1578 Walki na zachodzie, blokada zatoki Osaka, niezależna prowincja społeczności Ninja w centrum Japonii - Iga

W pierwszych dniach stycznia Hideyoshi rozpoczął oblężenie zamku Kozuki przy południowo zachodniej granicy Harimy. Po siedmiu dniach twierdza padła, kazał ukrzyżować pozostałych przy życiu obrońców. W lutym daimyo Bessho Nagaharu, który wcześniej popierał Nobunagę, wypowiedział sojusz i obwarował się w zamku Miki. Obie fortece miały strategiczne znaczenie dla klanu Mori, broniły szlaku do centrum ich rodzinnej domeny.

Wiadomo było, że Mori Terumoto zrobi wszystko, żeby wspomóc obrońców Miki i odzyskać Kozuki. Jego oddziały wkroczyły do Harimy i rozpoczęły oblężenie Kozuki. Hideyoshi chciał ruszyć z odsieczą, ale Nobunaga rozkazał mu nie angażować się. Zdobycie Miki było ważniejsze. Załogą Kozuki dowodził Amago Katsuhisa. Forteca była dobrze zaopatrzona i przygotowana do obrony, ale Amago wiedział, że zostanie zdobyta. Po trzech miesiącach oblężenia zaproponował poddanie się pod warunkiem darowania życia jego ludziom. Mori przystał na taki układ. Amago Katsuhisa kazał złożyć broń, otworzyć bramy po czym odebrał sobie życie.

Zdobycie Miki warunkowało ekspansję na zachód. Forteca była z trzech stron otoczona rzeką, miała świetne warunki do obrony. Żeby ograniczyć możliwości wspierania garnizonu Hideyoshi zaczął od zajęcia pobliskich zamków, .

Na Morze Wewnętrzne wpłynęła nowo zwodowana flota Nobunagi. Kuki Yoshitaka przyprowadził siedem silnie opancerzonych i uzbrojonych w działa okrętów. Pokonał flotę klanu Mori i z powrotem zablokował Osakę odcinając zaopatrzenie fortec Ishiyama Honganji.

19 kwietnia zmarł Uesugi Kenshin, najwybitniejszy wódz w historii klanu Uesugi. Nobunaga wykorzystał osłabienie wroga, 24 września przekroczył granicę prowincji Echu. 4 października doszło do bitwy pod Tsukiokano. Wojska Uesugi zostały rozbite. Nobunaga przejął kontrolę nad Echu.

W tym samym czasie wybuchł bunt w prowincji Settsu. Daimyo Araki Murashige od początku uczestniczył w oblężeniu Ishiyama Honganji. Gdy oskarżono go o sprzyjanie klanowi Mori wycofał oddziały do pobliskiego zamku Arioka. Wojska Ody rozpoczęły oblężenie fortecy.

Nobunaga kontrolował całą środkową Japonię. Wyjątek stanowiła pokryta trudno dostępnymi górami prowincja Iga. Od czasu epoki Heian zamieszkiwały ją małe klany potomków niższych warstw szlachty i chłopów, uciekinierów z okresu wojen domowych w Kyoto. Małe, zamknięte społeczności nie poddawały się żadnej władzy z zewnątrz. Pozostawały neutralne wobec toczących się wokół wojen. Zapewne dlatego Nobunaga pozostawił je w spokoju, koncentrując się na realnych zagrożeniach. Społeczności Igi tolerowano traktując je tak samo jak dotknięte anatemą grupy wyrzutków wykluczonych ze społeczeństwa Japonii.

Mieszkańcy, schronieni w swoich górach, stworzyli rodzaj republiki, jednocząc się dla obrony przed intruzami. Członkowie klanów prowadzili surowy, ascetyczny tryb życia. Ciężkim treningiem zdobywali i doskonalili prawie nadludzkie umiejętności w sztukach cichej walki. Wyspecjalizowali się w szpiegostwie, walkach partyzanckich, umiejętnościach skrytobójstwa, okultyzmu i medycynie. W dzień wtapiali się w otoczenie niczym nie wyróżniając się, operacje przeprowadzali w nocy ubrani w czarne stroje z widocznymi jedynie oczami. Byli najemnikami po których sięgali daimyo we wzajemnych wojnach i rozgrywkach politycznych. Nazwano ich Shinobi, co oznaczało ukraść, ukryć, znikać. Bliżej naszych czasów pojawiło się określenie Ninja. Często nazywano ich Yamabushi lub Shugenja myląc z zamieszkującymi górskie jaskinie mnichami ascetami, także specjalizującymi się w sztukach walki.

Oda Nobukatsu zarządzał graniczącą z Iga prowincją Ise. Postanowił podporządkować sobie sąsiadów. Polecił wybudować w centrum Igi zamek Maruyama, który miał być bazą dla podboju prowincji. Ludzie z Iga uznali to za zbyt wielkie zagrożenie. Umieścili szpiegów wśród budowniczych, dzięki czemu poznali szczegóły konstrukcji i słabe punkty Maruyamy. 24 listopada, gdy budowa była na ukończeniu, oddziały Ninja zaatakowały zamek. Dzięki informacjom szpiegów napastnicy przedostali się za mury i spalili fortecę do gołej ziemi. Załoga wycofała się do Ise. Nobukatsu ciężko zniósł upokorzenie.

Przyszedł koniec roku. Bessho Nagaharu nadal bronił zamku Miki wiążąc oddziały Hideyoshiego. Sytuacja obrońców robiła się coraz trudniejsza. Okręty Nobunagi zablokowały pomoc klanu Mori, którego statki dostarczały zaopatrzenie załodze fortecy.

W Tambie Hatano Hideharu nadal odpierał szturmy Akechiego Mitsuhide na zamek Yagami.

W cieniu wielkich wydarzeń rosła w siłę liga Ikko-Ikki. Zrzeszała chłopów, mnichów buddyjskich, kapłanów Shinto, roninów i wszystkich, którzy występowali przeciwko rządom daimyo. Ruch Ikko budowała sekta Buddyzmu Jodo Shinshu, która nauczyła, że wszyscy wierzący są równi sobie i chroni ich łaska Buddy Amidy.

Słabość daimyo pozwoliła Ikko stworzyć w prowincjach regionu Kinai bazy dla ekspansji swojej wiary. Mianem Kinai określano 5 ówczesnych prowincji: Yamashiro, Yamato, Kawachi, Izumi i Settsu. W starożytnej epoce Nara tworzyły jedną strefę administracyjną wokół Nara, ówczesnej stolicy państwa Yamato. Największym bastionem Ikko stał się kompleks fortyfikacji Ishijama Honganji w Osace.

Za plecami Nobunagi, w jego rodzinnym Owari, liga stworzyła równie potężny ośrodek skupiony w fortecach delty Nagashimy. Silne grupy Ikko powstały w nadmorskich prowincjach Echizen i Kaga. Liczebność oddziałów ligi mogła znacznie przekraczać 100 tys. ludzi.

Nobunaga został okrążony przez potężne siły, które nie respektowały jego władzy i w każdej chwili mogły zaatakować.

Zachodnie prowincje były nadal niechętne Nobunadze. Największym zagrożeniem był klan Mori, który kontrolował większość z nich. Chcąc przeciwstawić się Odzie musiał rozszerzać wpływy na wschód. Po upadku rebelii Matsunagi Nobunaga nasilił ekspansję na zachód.

Akechi Mitsuhide znów poprowadził inwazję na prowincję Tamba. Zajął przygraniczny region Kameoka, południowo wschodni róg prowincji, co zapewniło mu kontrolę nad szlakiem w kierunku Kyoto. Utworzył tam obwarowaną bazę do dalszej ekspansji w głąb Tamby i rozpoczął oblężenie zamku Yagami. Hatano Hideharu był dobrze przygotowany do długiej obrony.

Hosokawa Fujitake wszedł do prowincji Tajima. Dostał rozkaz zniszczenia klanu Ishikki, jego członkowie pełnili wysokie funkcje w szogunacie Ashikaga.

23 października Hashiba Hideyoshi przekroczył granicę Harimy i ruszył na północ. Do 10 listopada zajął zamki Iwasu i Takeda zwany Pływającym na niebie.

Ruiny Zamku pływającego po niebie

Rok 1580 Padają długo oblegane twierdze, wraca gwałtowność i nieprzewidywalność Nobunagi z młodych lat

W styczniu było jasne, że albo Besso zacznie rozmowy o poddaniu twierdzy, albo jego ludzie umrą z głodu. Wysłał emisariusza, najbardziej zaufanego dowódcę Goto Motokuni. Przedstawicielem Hideyoshiego był Kuroda Kanbei. Kapitulacja miała być bezwarunkowa, dowódca zamku miał odebrać sobie życie. Kuroda obiecał Goto, że ocali jego syna Mototsugu i wychowa chłopca razem z własnym synem. W niedzielę 2 lutego Besso Nagaharu popełnił seppuku. Pozostali przy życiu obrońcy Mikki poszli za przykładem dowódcy ginąc honorową śmiercią samuraja.

Hideyoshi uszanował zobowiązanie Kurody, dopilnował jego dotrzymania. Mototsugu, znany również jako Matabei, został samurajem Kurody. Walczył w Korei i pod Sekigaharą, wykazał się dużą odwagą. Do końca życia pozostał lojalny rodzinie Hideyoshiego. W 1614 roku opuścił związany z Tokugawą klan Kuroda i poparł syna Hideyoshiego, Toyotomi Hideyoriego, w skazanym na porażkę powstaniu przeciw Tokugawie. Zginął pod koniec oblężenia Osaki w czerwcu 1615 roku. Na grobowcu Goto Matabei, wzoru odważnego i lojalnego samuraja, zawsze leżą świeże kwiaty.

Blokada morska Osaki dała efekty. Obrońcom skończyły się zapasy żywności, zaczęło brakować amunicji. Nobunaga namówił dwór cesarski do mediacji. Cesarz napisał list do opata zakonu, Kennyo Kosy, z wezwaniem do poddania się. Obrońcom zagwarantowano pozostawienie przy życiu. Pieczęcie kancelarii cesarza dawały pewność, że nie spotka ich los obrońców Nagashimy, Enryakuji czy Fuchu w Echizen.

W sierpniu, po dziesięciu latach oblężenia, Ishiyama poddała się. Kennyo Kosa, ustąpił na rzecz syna. Kennyo Koju został nowym opatem. Wyprowadził obrońców z Osaki do prowincji Kii. Pomimo podpisania traktatu pokojowego nie zaprzestał walki z Nobunagą. Po śmierci Ody będzie popierał Hideyoshiego w nadziei na uzyskanie nowej lokalizacji dla świątyni Jodo Shinshu i nie zawiedzie się..

Po wyjściu obrońców Nobunaga kazał spalić zespół Ishiyama Honganji. W przyszłości Toyotomi Hideyoshi wykorzysta ten teren i wybuduje tam potężny zamek, który będzie jego nową siedzibą. Natura stworzyła w tym miejscu doskonałe warunki do obrony. Nowa forteca stanie się symbolem potęgi jaką stworzy Hideyoshi i zarazem symbolem upadku jego klanu.

Po zdobyciu Osaki Nobunaga zniszczył swoich trzech wysokich generałów. Każdy z nich służył mu wiernie przez wiele lat. Nagle zaczął wynajdywać błędy z ich przeszłości, szukać nawet błahych przewinień i pretekstów. Nie wiadomo co nim kierowało, może powróciła gwałtowność z młodych lat, może zadecydował, że wypalili się i stali bezużytecznymi starcami. Sakuma Nobumori, Inaba Ittetsu i Hayashi Hidesada zostali usunięci ze stanowisk, pozbawieni majątków i wygnani. Zmarli w biedzie.

Pod koniec roku Ikko w prowincji Kaga wzniecili bunt. Shibata Katsuie krwawo stłumił rebelię. Razem z raportem przysłał Nobunadze głowy przywódców buntu. Zostały wystawione na widok publiczny w Azuchi.

Rok 1581 Przygotowania do inwazji na wschodzie, nowe zdobycze na zachodzie, krwawa pacyfikacja klanów Ninja

Problemy Shibaty Katsuie nie skończyły się. Na początku marca Ikko, wspierani przez oddziały Uesugi z Echigo, zaatakowali zamek Koide w Etchu. W Kadze zwolennicy Ikko zdobyli zamek Futoge, zabito cały garnizon. Shibata ruszył z odsieczą. Odbito Futoge, następnie przełamano oblężenie Koide. Uesugi Kagekatsu, sukcesor Kenshina, wycofał się do Echigo.

Nobunaga zdecydował się wzmocnić nękane prowincje. Powierzył to zadanie dwóm zasłużonym generałom. Maeda Toshiie został lordem prowincji Noto, Sassa Narimasa dostał w zarząd prowincję Etchu. W ten sposób przygotował wschodnie rubieże do ataku na ziemie Uesugi i Takedy.

Na zachodzie Hashiba Hideyoshi i Akechi Mitsuhide weszli do prowincji Inaba, domeny klanu Yamana, sojusznika klanu Mori. Zamek Tottori był kluczem otwierającym drogę do północnych dziedzin klanu Mori. Mori Terumoto wysłał pomoc, oddziałami dowodził Kikawa Tsuneie. Pomimo otrzymania pomocy dowódca fortecy Yamana Toyokuni uciekł. Kikawa zorganizował obronę. Na początku maja Hideyoshi rozpoczął oblężenie. Postanowił wziąć zamek głodem. Odciął wszystkie drogi dostaw, wykupił cały ryż w prowincji. Gdy skończyły się zapasy żywności obrońcy zjedli konie i wszystkie inne żywe stworzenia, potem maty tatami gotując z nich zupę, próbowali żywić się trawą, podobno doszło do przypadków kanibalizmu. Po 200 dniach oblężenia, w niedzielę 21 listopada, Kikawa Tsuneie podda zamek i dokona ceremonii seppuku. Hideyoshi poleci dostarczyć żywność głodującym obrońcom. Wielu z nich umrze z powodu gwałtownego przejedzenia się.

W lipcu Nobunaga przeprowadził czystkę w prowincji Etchu. Kilku wasali podejrzanych o brak lojalności zostało zabitych lub zmuszonych do popełnienia seppuku.

Jesienią postanowił skończyć to, co w prowincji Iga nieudolnie rozpoczął jego syn Nobukatsu. Zaczął od zwerbowania szpiegów spośród miejscowych Ninja. 30 września oddziały Nobunagi z sześciu stron wkroczyły do Igi. W operacji wzięło udział 42 tys. wojowników, Ninja przeciwstawili im 10 tys. ludzi. Taktyka Ody zmusiła ich do rozdzielenia sił, oddziały obrońców rozeszły się po całej prowincji rozpoczynając partyzancką wojnę. Dwa zamki stanowiły kluczowe punkty obrony Hijiyama na północy i Kashiwara na południu Igi. Wiedząc o nadchodzących wojskach Ody załogę Hijiyama wzmocniło wielu mieszkańców okolicznych wiosek i miasteczek. Bronili się dzielnie przez siedem dni, nocnymi wypadami nękali oblegających ale nie dali rady siłom natury. Napastnicy wykorzystali korzystny kierunek silnego górskiego wiatru i suche powietrze. Ostrzelano zabudowania i drewniane wieże obronne płonącymi strzałami, ogień błyskawicznie rozprzestrzenił się niszcząc twierdzę. Dzień później padł drugi filar obrony, zamek Kashiwara. Zorganizowany, skoordynowany opór załamał się. Rozpoczęto bezwzględną pacyfikację, rzeź mieszkańców Igi. Palono zamki, miasteczka, wioski, świątynie i kaplice. Na początku listopada Nobunaga przyjechał, żeby osobiście dopilnować zakończenia operacji. Gdy zdławiono wszelki opór i zniszczono jego potencjalne źródła wycofał się do Azuchi pozostawiając Nobukatsu kontrolę nad spacyfikowaną prowincją.

Ocaleni z pogromu rozeszli się po całej Japonii. Wielu nalazło bezpieczny azyl pod opieką Tokugawy Ieyasu, który pozwolił im osiedlić się w Mikawie i Totomi. Kilka miesięcy później ocalą mu życie, w przyszłości będzie korzystał z ich wyjątkowych umiejętności. Pacyfikację prowincji Iga nazwano Rewoltą Iga lub Iga no Run.

W tym czasie armia Hideyoshiego wylądowała na wyspie Awaji. W ciągu 3 dni podporządkował prowincję władzy Ody. Nadchodził rok 1582, wszystko miało się zmienić.

Rok 1582 Koniec klanu Takeda, sukcesy na zachodzie, incydent w świątyni Honnoji

Na początku lutego Kiso Yoshimasa z prowincji Shinano, strategiczny wasal Takedy Katsuyoriego, przeszedł na stronę Ody. Nobunaga postanowił raz na zawsze pozbyć się klanu Takeda. Wsparty przez Tokugawę i Hojo dysponował siłą pomiędzy 50 i 100 tys. ludzi. Armie weszły do Shinano od południa i zachodu. Pod koniec lutego inny ważny wasal też zdradził Takedę, Anayama Baisetsu, przeszedł na stronę Tokugawy. W tym samym czasie Nobutada zdobył kluczową dla obrony Shinano fortecę Takato. Linia obrony Takedy rozsypała się. Katsuyori wycofał się na południe do prowincji Kai, do zamku Shinpu, nowej stolicy klanu. Na wiadomość o nadchodzącej armii Ody podjął próbę ucieczki. Przy granicy z prowincją Sagami, w Temmokuzan, pościg osaczył jego mały oddział. W środę 13 kwietnia, w sytuacji bez wyjścia, Takeda Katsuyori z synem Nobukatsu popełnili seppuku. Nobunaga polecił zgładzić większość z pozostałych przy życiu członków rodziny. Rozdzielił ziemie pokonanego klanu, nagradzając najbardziej zasłużonych wasali. Tokugawa Ieyasu otrzymał prowincję Suruga, wcielił do swoich sił pozostałości armii Takedy.

21 maja Nobunaga powrócił do Azuchi. Powierzył Nobutace, swojemu trzeciemu synowi, zajęcie prowincji Awa na Shikkoku. Nobutaka rozpoczął przygotowania do inwazji.

W połowie czerwca Tokugawa Ieyasu przybył do Azuchi wziąć udział w trzydniowej uroczystości organizowanej przez Nobunagę. Akechi Mitsuchide miał objąć opiekę nad gościem i jego niewielką świtą. Ponoć w czasie wspólnej uczty Oda miał publicznie poniżać Akechiego.

Na zachodzie Hashiba Hideyoshi oblegał zamek Takamatsu w prowincji Bitchu. Armia klanu Mori wyruszyła z odsieczą. Nobunaga chcąc wzmocnić Hideyoshiego rozkazał Akechiemu poprowadzić oddziały do Bitchu. Akechi rozpoczął przygotowania w zamku Sakamoto nad jeziorem Biwa, potem przeniósł się do Kameyamy w Tambie skąd miał wyruszyć na front.

Po uroczystościach Oda opuścił Azuchi, wyruszył do Kyoto z małym oddziałem ochrony liczącym około 100 ludzi. Po przybyciu na miejsce zajął kwatery w Honnoji, buddyjskiej świątyni sekty Lotosu.

W nocy z  20 na 21 czerwca, Mitsuhide wyprowadził z Kameyamy 13 tys. ludzi, pozorując wyjście na front. Zmienił kierunek i ruszył z powrotem do Kyoto odległego o około 10 km. Nad ranem jego oddziały otoczyły Honnoji i podpaliły zabudowania. W sytuacji bez wyjścia Oda Nobunaga odebrał sobie życie. Wiadomość o jego śmierci szybko dotarła do Nobutady, który miał kwatery w Myokakuji, innej świątyni Lotosu w Kyoto. Jego oficerowie doradzali wycofanie się i ucieczkę. Pomimo rad Nobutada przeniósł się do zamku Nijo i obwarował. Tam zaatakował go oddział Akechiego. Napastników było zbyt wielu. Oda Nobutada również odebrał sobie życie.

Tryptyk Śmierć Nobunagi, japoński drzeworyt sygn. Nobukazu Yosai  1872–1944

Zamach na życie Ody Nobunagi nazwano mianem Incydentu w Świątyni Honnoji. Słowo Incydent nasuwa skojarzenie z wydarzeniem niezbyt istotnej wagi. Śmierć najwybitniejszego wodza ówczesnej epoki wpłynęła w zasadniczy sposób na historię Japonii. Zginął w stosunkowo młodym wieku 48 lat. Jak potoczył by się bieg wydarzeń gdyby żył dalej? Określenie Incydent w żaden sposób nie pasuje do dramatycznego końca Nobunagi.

Na pytanie dlaczego Akechi Mitsuchide zdecydował się zabić Odę nie ma jednoznacznej odpowiedzi, są tylko domniemania i teorie. Według najbardziej prawdopodobnej nie były to ambicje, ale nienawiść i strach.
Nienawiść mogła zasiać śmierć matki, na którą świadomie skazał ją Nobunaga zabijając braci Hatano.
Mitsuchide musiał się bać, musiał nabrać przekonania, że Nobunaga chce go wyeliminować. Był zdolnym, skutecznym dowódcą, jednym z najlepszych. Poprowadził wiele zwycięskich kampanii. Faktem jest, że w kampanii na zachodzie nie wiodło mu się najlepiej. Od dłuższego czasu Oda traktował go dużo gorzej od innych dowódców. Pomijał w rozdawaniu nagród za zasługi. W czasie wydawania polecenia wsparcia Hideyoshiego miał mu zagrozić odebraniem ziem w przypadku braku sukcesów. Niedawne egzekucje wasali posądzonych o brak lojalności, pozbawienie majątków i wygnanie doświadczonych dowódców z błahych powodów pokazały, że Nobunaga bezwzględnie eliminuje nie tylko potencjalnych przeciwników, ale również zasłużonych wasali, których zaawansowany wiek czynił coraz mniej użytecznymi.

Po zabiciu Nobunagi Akechi nie miał wyjścia, żeby utrzymać się przy życiu musiał wyeliminować Hashibę i Tokugawę. Natychmiast wysłał posłańca do Mori Terumoto z informacją o śmierci Ody i propozycją wspólnego uderzenia na armię Hideyoshiego. Jednocześnie wysłał pościg z rozkazem zabicia Tokugawy. Przewidywał, że uzyska poparcie dworu cesarskiego i z jego pomocą zgromadzi sojuszników. Ponoć ogłosił się szogunem. Splądrował zamek Azuchi aby uzyskać środki dla nagrodzenia swoich stronników.

Jego ambitny plan szybko się rozsypał. Ludzie Hideyoshiego pojmali posłańca gdy usiłował przekraść się do oddziałów klanu Mori. Informację o śmierci Nobunagi utajniono. Hashiba od pewnego czasu negocjował z Morim poddanie obleganego zamku. Teraz złagodził warunki, szybko doprowadził do zawarcia pokoju, obsadził swoją załogą Takamatsu i ruszył rozprawić się z Akechim. Dokonał rzeczy niemal niemożliwej, w ciągu 4 dni armia 30 tys. ludzi pokonała 250 km. i dotarła w pobliże Yamazaki, gdzie rozlokowane były siły Akechiego.

Tokugawa Ieyasu uratował głowę. Opuścił Azuchi gdy Nobunaga wyjechał do Kyoto. Informację o zamordowaniu Ody i o tym, że ciąży na nim wyrok śmierci dostał w Sakai koło Osaki. Towarzyszył mu niewielki oddział przybocznych. Był w beznadziejnej sytuacji na terenie kontrolowanym przez oddziały Akechiego. Kilka miesięcy wcześniej dał bezpieczny azyl Ninja ocalałym z pogromu w prowincji Iga. Teraz pomógł mu Hattori Hanzo, głowa jednego z klanów Igi. Jego ludzie wezwali sygnałami dymnymi Ninja ukrytych w górach. W krótkim czasie zgromadził 300 osobowy oddział, który przeprowadził Tokugawę przez prowincję Yamashiro i góry Iga na wybrzeże Ise, skąd statkiem popłynął do rodzinnej Mikawy.

W sobotę 2 lipca armia Hideyoshiego rozbiła siły Akechiego Mitsuchide pod Yamazaki. On sam przeżył, uciekał w kierunku Kyoto z kilkoma najwierniejszymi samurajami. W niewielkiej wiosce Ogurusu wpadł w zasadzkę zorganizowaną przez zbrojną bandę polującą na zbiegłych po bitwie samurajów. Bandyci byli hienami pobojowisk. Ściągali po walce w okolice pobojowiska w poszukiwaniu zbroi, broni i wszystkiego co można było sprzedać. Żerowali na spanikowanych i poranionych samurach. Okrążali ich wieloosobową grupą i zabijali długimi włóczniami grabiąc wszystko co posiadali. Jadący konno Akechi został otoczony. Dowódca bandy, ponoć miał na imię Nakamura, wbił mu zaostrzoną bambusową pikę w brzuch. Zabójca Nobunagi spadł z konia martwy. Nazwano go później Trzynastodniowym Szogunem. Dlaczego? Zginął w dwunastym dniu po śmierci Ody.

Japonia straciła władcę który rządził silną ręką, wzbudzał szacunek i strach. Oda był o krok od zjednoczenia kraju, kontrolował 33 z 66 prowincji Japonii. Historia mogła się potoczyć tylko w dwóch kierunkach, albo znajdzie się nowy wódz który zapanuje nad sytuacją, utrzyma zdobycze Nobunagi i doprowadzi do końca jego misję jednoczenia Japonii, albo brak silnej władzy zaowocuje wybuchem fali nowych wojen domowych.

Pustka na tronie musiała być wypełniona. Nadszedł czas generałów. Największymi armiami oraz militarnym i logistycznym doświadczeniem dysponowali Shibata Katsuie i Hashiba Hideyoshi. Pierwszy zaangażowany był w północnych i wschodnich prowincjach z dala od Kyoto. Drugi od wielu lat dowodził armią walczącą z niepokornymi daimyo w zachodnich prowincjach.

Tokugawa miał odpowiednie doświadczenie, zaplecze wojskowe oraz szacunek wśród daimyo. Zawarł sojusz z silnym klanem Hojo. Mógł stworzyć koalicję i podjąć próbę przejęcia władzy. Pozostał neutralny, nie włączył się do walki ani nikogo nie poparł.

Hideyoshi przybył na pogrzeb w aurze mściciela i pretendenta do sukcesji po zabitym wodzu. Złożył na grobie Nobunagi głowę Akechiego, stał się główną postacią ceremonii. Błyskawicznym działaniem po incydencie w Honnoji dał pokaz siły, zyskał mocne atuty, popierało go wielu generałów i wasali zabitego.

Potęga klanu Oda stanęła na krawędzi. Powstał spór o sukcesję. Nobutada, najstarszy syn Nobunagi, zginął wraz z ojcem. Sukcesorem powinien być drugi syn Nobukatsu. 16 lipca zaczęła się Konferencja w Kiyosu. Na pośpiesznie zwołane spotkanie przybyli członkowie klanu oraz jego najważniejsi wasale. Mieli zadecydować kto zostanie następcą Nobunagi, oraz rozdzielić domeny zabitych. Tokugawa nie wziął udziału w obradach. Ważyła się przyszłość rodu Oda i Japonii.

Shibata Katsuie, pierwszy wasal, miał najważniejszy głos. Nominował Nobutakę jako najlepszego kandytata na głowę klanu. Przekonywał, że ma doświadczenie wojskowe i odpowiednie predyspozycje. Był jego mentorem od czasu gdy poprowadził ceremonię wprowadzającą młodego chłopca w wiek męski. Wybór Nobutaki zapewniał mu najwyższą pozycję głównego wasala i doradcy, a może drogę do sięgnięcia po władzę.

Hashiba Hideyoshi zaskoczył wszystkich, przedstawił pod głosowanie kandydaturę wnuka Nobunagi Samboshiego, dwuletniego syna nieżyjącego Nobutady, prawowitego spadkobiercy. Było to zgodne z zasadami dziedziczenia. Opiekunami, strażnikami i doradcami małoletniego mieli zostać Hideyoshi oraz wujowie Nobutaka i Nobukatsu. W ten sposób Hideyoshi stawał się nieformalnym przywódcą, rządzącym i doradzającym młodemu panu, uzyskiwał decydujący wpływ na podejmowane decyzje. Cztery dni później odbyło się głosowanie, wybrano Samboshiego.

W czasie obrad rozdzielono ziemie po zabitych i dobra Akechiego Mitsuchide. Nobutaka otrzymał większość prowincji Mino z Gifu, która była domeną Nobutady. Kontrolę nad zamkiem Kiyosu i należącą do niego domenę przejął Nobukatsu.

Shibata Katsuie wrócił do swojego zamku Kitanosho w Echizen. Nobutaka wycofał się do Gifu zabierając małego sukcesora. Oda Nobukatsu zaszył się w Kiyosu.

Decyzja bardzo osłabiała pozycję Shibaty, nie zamierzał jej zaakceptować, zaczął budować koalicję wokół Ody Nobutaki. W wojennym klimacie, który panował w Japonii od ponad stu lat, tylko siła mogła rozwiązać spór. Starcie Shibaty z Toyotomim było nieuchronne. Rozpoczęła się gra o tron Japonii, rozstrzygnie ją bitwa pod Shizugatake.

Wojna Onin i Okres Sengoku Jidai, nazwane Epoką Rycerzy i Bohaterów, to ponad 130 najczarniejszych lat w historii Japonii. Siedem pokoleń japońskich kobiet rodziło synów, których uczono sztuk walki, wysyłano na wojnę gdzie ginęli. Nieliczni dożywali wieku dojrzałego mężczyzny. Walczyli wyrzutkowie społeczni, chłopi, mnisi, mieszczanie, szlachetnie urodzeni. Nie można dokonać podziału na dobrych i złych. Były strony konfliktów, każda wierzyła w swoją sprawę.

Urodził się 23 czerwca 1534 roku na zamku Nagoya w prowincji Owari. Dorastał w atmosferze wojny. Ojciec stale walczył z wrogami. Lokalnym była gałąź rodziny Oda z zamku Iwakura, kierowana przez stryja Nobunagi, który chciał narzucić władzę całemu klanowi. Agresywni sąsiedzi atakowali z północy i od wschodu. Najbliższa rodzina była podzielona na zwalczające się frakcje.

Po śmierci ojca Nobunaga przejął odpowiedzialność za klan. Potrzebował dziesięciu lat, aby zakończyć wewnętrzne konflikty i zjednoczyć rodzinę. Przez cały ten czas prowadził wojnę z trzema sąsiadami.

W 1560 roku, w bitwie pod Okehazama, rozbił 10-cio krotnie liczebniejszą armię klanu Imagawa, najgroźniejszego wroga, przejął wasali pokonanego stając się największą siłą w Japonii.

W następnych latach umacniał pozycję w centrum kraju, rosła liczba klanów, które oddawały się pod jego opiekę. Prawdopodobnie wtedy powstała wizja zjednoczonej Japonii wolnej od wojen domowych wyniszczających kraj od 100 lat. Zawierał sojusze, oponentów zmuszał do kapitulacji lub niszczył.

1575  Takeda atakuje, Pierwsza nowoczesna bitwa Japonii, Pacyfikacja Ikko w Echizen i Kaga

Takeda Katsuyori kontrolował wschodnie prowincje Kai, Shinano i Suruga. Po zdobyciu zamków Akechi i Takatenjin miał dogodne przyczółki na ziemiach Ody i Tokugawy. Chcąc złamać potęgę Nobunagi musiał opanować Kyoto. Szlak na zachód przechodził przez Totomi i Mikawę. Potencjałem militarnym przewyższał siły Tokugawy. Pokonanie sąsiada znacznie wzmocniłoby go i otworzyło drogę do Kyoto. Oda miał tam wielu wrogów z którymi Takeda mógł się sprzymierzyć. Wniosek był jeden, należało szybko zaatakować Tokugawę. Wiosną 1575 roku wkroczył do Mikawy.

Kampania którą rozpoczął zakończyła się 28 czerwca 1575 roku bitwą pod Nagashino. Armię Tokugawy wsparł Nobunaga. Wspólnie odnieśli druzgocące zwycięstwo nad uważaną za niepokonaną ciężką kawalerię Takedy. O wygranej zadecydowała nowa formacja Nobunagi, Teppo gumi, ashigaru uzbrojeni w arkebuzy Teppo. 3 tys. strzelców rozbiło szarże jazdy Katsuyoriego. Piesze oddziały uzbrojone w miecze, piki i naginaty dobiły wroga.

Większość generałów Takedy, prowadzących ataki jazdy tradycyjnie szarżując na czele szyku, zginęła od kul. Stracił około 10 tys. ludzi, zabito 54 dowódców wyższej rangi. Zwycięzcy stracili około 5 tyś. zabitych. Porażka nie zniszczyła Takedy, ale stała się początkiem końca jego klanu.

Bitwa pod Nagashino uznawana jest za punkt zwrotny w historii japońskiej sztuki wojennej. Nazywano ją Pierwszą nowoczesną bitwą Japonii. 800 lat wcześniej wojna z plemionami Emischi wsadziła samuraja na konia, co zapoczątkowało epokę długiego miecza Tachi. Starcie pod Nagashino sprowadziło samuraja z powrotem na ziemię. Siła ognia arkebuzów zamknęła okres dominacji konnicy. Nastąpił zmierzch długiego miecza Tachi, nadeszła epoka pieszych oddziałów uzbrojonych w krótsze katany, długą broń drzewcową i arkebuzy Tanegaschima Teppo. Oczywiście były to zmiany rozciągnięte w czasie.

Zwycięska bitwa nie zlikwidowała zagrożenia ze wschodu. Dla zabezpieczenia granicy konieczne było odbicie zamku Iwamura strategicznie położonego w południowo wschodnim rogu prowincji Mino. Panował nad jedynym szlakiem na zachód. 3 lata wcześniej przejął go dla Takedy Akiyama Nobutomo. Pierwszą decyzją Ody było wysłanie armii do Mino. Ekspedycję poprowadził Nobutada, syn Nobunagi. Akiyama Nobutomo zaciekle bronił zamku, ale z powodu dużych strat i braku zaopatrzenia zaczął negocjować warunki poddania. Ustalono, że załoga Iwamury oraz Akiyama z żoną zostaną pozostawieni przy życiu. 21 listopada twierdza poddała się. Wbrew ustaleniom zabito wszystkich obrońców. Akiyama i Lady Otsuya, ciotka Nobunagi, zostali ukrzyżowani nad pobliską rzeką.

Zamek Azuchi

Bitwa nad rzeką Ane,  według www.despertaferro-ediciones.com

Rok 1570  Pyrrusowe zwycięstwo nad rzeką Ane, seria porażek na innych frontach, początek oblężenia Osaki

Postanowił podporządkować sobie opozycję. Na początku roku namówił szoguna, aby zaprosił do Kyoto na oficjalne przyjęcie daimyo, którzy byli mu niechętni. Asakura Yoshikage z prowincji Echizen odmówił podejrzewając intrygę. Oda ogłosił, że jest nielojalny wobec szoguna i cesarza. Poprowadził ekspedycję do Echizen przejąć kontrolę nad prowincją.

Początkowo kampania przebiegała pomyślnie. Nobunaga przełamał opór lokalnych wasali Asakury i zmierzał w kierunku jego stolicy Ichijodani. Wsparł go Matsudaira Motoyasu, znany już jako Tokugawa Ieyasu. W marcu sytuacja się skomplikowała. Niespodziewanie szwagier Nobunagi, Asai Nagamasa, ruszył na pomoc Asakurze. Miał siedzibę w prowincji Omi, w zamku Odani leżącym na północno wschodnim krańcu jeziora Biwa. Asai i Asakura od dawna byli sojusznikami i przyjaciółmi. Małżeństwo Nagamasy z siostrą Nobunagi nie zmieniło tego. Oda znalazł się w trudnej sytuacji, miał zbyt małe siły. Wycofał się do Kyoto.  

W lipcu, wspierany przez Tokugawę, poprowadził armię 28 tys. ludzi na zamek szwagra Odani. Ten nie czekając, wsparty przez Asakurę, wyruszył naprzeciw na czele 20 tys. ludzi. Do bitwy doszło 30 lipca nad rzeką Ane, niedaleko jeziora Biwa. Armie stanęły naprzeciw siebie. Rozdzielała je płytka Anegawa. Nobunaga uderzył na oddziały Asai. Tokugawa zaatakował wojska Asakura, skierował Hondę Takadatsu z rozkazem oskrzydlenia przeciwnika i ataku na jego flankę, sam uderzył frontalnie. Taktyka powiodła się, oddziały Asakury zostały rozbite. Wtedy Tokugawa ruszył na skrzydło Asai, a odwód Nobunagi zaatakował z drugiej strony. Nie było potrzeby wprowadzania nowych sił, oddziały pokonanych wycofały się.

W bitwie nad Anegawa Nobunaga użył formacji 500 ashigaru uzbrojonych w arkebuzy. Po raz pierwszy oddziały Ody poprowadził Toyotomi Hideyoshi. Nobunaga wygrał bitwę, ale celu nie osiągnął, Asai Nagamasa nie został wyeliminowany.

W końcu poprzedniego roku Akechi Mitsuhide dostał rozkaz zajęcia prowincji Tamba zdominowanej przez klany wrogie Nobunadze. Hatano Hideharu, jeden z tamtejszych daimyo, początkowo wsparł Akechiego. Wspólnie zaatakowali zamek Kuroi, siedzibę klanu Akai Naomasy. Naomasa prowadził agresywną politykę wojny z sąsiadami, rozszerzał swoje terytorium. Zyskał przydomek czerwonego diabła z prowincji Tamba. W czasie oblężenia Hideharu zdradził Akechiego i zaatakował jego oddziały, zmuszając do wycofania się z Tamby. Hatano schronił się w siedzibie klanu, zamku Yagami. Mógł to być spisek Hidehary i Naomasy, którzy chcieli wspólnie rozbić armię Akechiego.

Nobunaga ponownie zaatakował Ikko w Osace. Blokada założona jeszcze w 1570 roku nie złamała obrońców, zaopatrzenie przemycano. 14 kwietnia Harada Naomasa podjął kolejną próbę zdobycia fortec Ishiyama Honganji. Ataki były nieskuteczne. W jednym z nich, 3 maja, Harada zginął. Nobunaga uznał, że dalsze bezpośrednie ataki będą okupione zbyt wielkimi stratami. Zdecydował się zmienić taktykę, postanowił wyeliminować satelitów wspierających Ishiyama Honganji. Na początek rozkazał wybudować wokół Osaki pierścień fortów w których miały stacjonować silne, stałe garnizony. 15 lipca flota piratów z Morza Wewnętrznego pokonała okręty Nobunagi strzegące dostępu do Osaki. Blokada zatoki została przełamana, obrońcy dostali zaopatrzenie. Piratów zatrudnił Mori Terumoto.

Rok 1577  Porażka na wschodzie, ekspansja na zachodzie

W połowie marca armia Nobunagi wkroczyła do prowincji Kii z planem zniszczenia mnichów wojowników z Negoro. Kampania przyniosła połowiczny sukces. Nie zniszczono mnichów, ale straty jakie ponieśli spowodowały, że na razie przestali być zagrożeniem.

W lipcu Uesugi Kenshin zaczął agresywną ekspansję na wschodzie. Zajął prowincję Echu i zaatakował Noto, gdzie Nobunaga zaczął negocjować sojusze. Oda zareagował wchodząc na początku sierpnia do prowincji Kaga. 23 września doszło do bitwy. Kenshin całkowicie zaskoczył Nobunagę nad rzeką Tedori, w nocy przeprawił swoje wojska i zaatakował frontalnie jego obóz. Po stracie ponad tysiąca wojowników Oda wycofał się do prowincji Omi.

Działania Uesugi Kensina miały swoje reperkusje na zachodzie. Jeszcze w sierpniu Matsunaga Hisahide, Daimyo z prowincji Yamato, wypowiedział posłuszeństwo Odzie i wyprowadził swoje oddziały uczestniczące w blokadzie Osaki. Prawdopodobnie liczył na druzgocącą porażkę armii Nobunagi na wschodzie. Obwarował się w siedzibie klanu, górskim zamku Shigisan i czekał na rozwój wydarzeń. Miał nadzieję, że inni daimyo z Yamato wejdą z nim w koalicję po porażce Ody. Przeliczył się. Oda przegrał bitwę, ale wrócił do gry. Nobutada, syn Nobunagi, postanowił przykładnie ukarać renegatów. 17 sierpnia rozpoczął oblężenie Sigisan. Po prawie dwóch miesiącach walki na murach, 10 października, Hisahide nie widząc szansy na ratunek odebrał sobie życie. Podobno Nobutada pragnął dwóch trofeów, głowy zdrajcy i jego naczynia do ceremonii parzenia herbaty. Miseczka miała jakąś wyjątkową sławę. Przed śmiercią Hisahide rozbił czarę i kazał zniszczyć swoją głowę, żeby nie trafiła w ręce Nobutady. Matsunaga Kojiro spełnił wolę ojca, wziął jego głowę, stanął na murze zamku i rzucił się z nią w przepaść podcinając sobie gardło mieczem. Jego brat Hisamichi też popełnił seppuku.

Rok 1576  Nowy wróg, Ishiyama Honganji nadal niezdobyta

Sytuacja na wschodzie i północy była opanowana, ale Takeda nadal stanowił zagrożenie. Dla lepszego zabezpieczenia tej strony Nobunaga rozkazał budowę fortecy na górze Azuchi w Omi, na zachodnim brzegu jeziora Biwa. Powstał najsilniej ufortyfikowany zamek ówczesnej Japonii, nowa siedziba Ody. Twierdza kontrolowała szlaki na zachód wyspy. Budowa Azuchi, oraz zajęcie części regionu Hokuriku, prowincji Wakasa, Echizen i Kaga spowodowały, że upadł sojusz z klanem Uesugi, który uważał te ziemie za swoją strefę wpływów. Forteca Azuchi blokowała każdy ruch Kenshina na zachód i stanowiła doskonałą bazę do ataków na wschód. Nobunaga zyskał nowego wroga.

Największe niebezpieczeństwo zagrażało z zachodu: armia Ikko w Ishiyama Honganji, popierający ich klan Mori, który kontrolował siedem zachodnich prowincji oraz wrogo nastawieni do Ody daimyo z prowincji Tamba, Tajima i Harima. Sojusznicy Ikko, mnisi wojownicy ze świątyni Negoro w prowincji Kii, pokazali już jak groźne są ich oddziały Negoro Teppo Gumi, uzbrojone w arkebuzy. Teraz dołączył do nich Takeda Kenshin, który zaczął wspierać zaopatrzenie Ishiyama Honganji. Wszyscy stanowili siłę z którą Nobunaga musiał się zmierzyć.  

Po zwycięstwie pod Nagashino Oda mógł skonsolidować siły do walki z wrogami na zachodzie i północy. Liga Ikko w Echizen wspomagana przez oddziały Ikko Kaga, znów wywołała zamieszki. Armie Nobunagi weszły z dwóch stron do ogarniętej buntem prowincji. Akechi Mitsuhide i Hashiba Hideyoshi poprowadzili desant morski, lądując na północy. Oda wszedł od południa. Oddziały Hideyoshiego i Mitsuhide zdobyły miasto i zamek Fuchu. Brutalność jaką zaprezentował Nobunaga zepchnęła w cień pacyfikację Ikko w Nagashimie i rzeź mnichów na górze Hiei. Nie pozostawiano nikogo przy życiu. Część obrońców i okoliczni mieszkańcy uciekli w pobliskie góry. Przez następne dni przeszukiwano je wyłapując uciekinierów. Między 15 i 19 sierpnia schwytano 12,5 tys. ludzi. Nobunaga kazał zabić wszystkich jeńców, bez względu na wiek i płeć. Szacowano, że pacyfikacja Ikko w Echizen kosztowała życie 30 do 40 tys. ludzi. Gubernatorem i daimyo Echizen został Shibata Katsuie.

Akechi i Hashiba weszli do prowincji Kaga, zdobyli 3 ufortyfikowane świątynie Daishoji, Hinoya i Sakumi, obrońców wybito. Do końca 1575 roku południowa połowa Kagi przeszła całkowicie pod kontrolę Ody. Siły Ikko w Echizen i Kaga zostały rozbite.

15 lipca do działań weszła flota Kuki Yoshitakiego. Wszystkie drogi ucieczki z wyspy zostały odcięte, zablokowano drogi zaopatrzenia morzem. Buntownicy stracili zimną krew, w panice zabierali rodziny i szukali schronienia w fortecach. Oddziały Nobunagi przeprawiły się na południowy kraniec wyspy, on sam zajął Tonomyo na kwaterę dowództwa. Po rekonesansie nakazał blokadę dróg komunikacji w głębi wyspy.

Na zachodnim brzegu delty Ikko cofali się pod naporem Shibaty i Sakumy. Zajęli pozycje obronne w fortecach Odori, Yanagashima i Nakae. Część przeprawiła się na wyspę do Nagashimy. Pierścień okrążenia na lądzie zaciskał się. Morzem i wodami delty setki okrętów i łodzi zbliżały się do fortec. Rozpoczęto ciężki ostrzał Odori i Shinohase koncentrując ogień na drewnianych elementach fortyfikacji i zabudowaniach. Wybuchły pożary. Obrońcy zrozumieli, że nie zdołają się utrzymać. Prosili o litość, Nobunaga odmówił. Był zdecydowany zgładzić wszystkich, karząc dla przykładu za lata buntów.

2 sierpnia ogromna burza przyniosła sztorm. O północy obrońcy Odori podjęli próbę ucieczki. Około tysiąca mężczyzn i kobiet utonęło w morzu lub zostało zabitych.

12 sierpnia obrońcy Shinohase poddali się obiecując Nobunadze bezwarunkową lojalność. W ich imieniu negocjował główny kapłan Nagashimy. Oda okazał litość i darował im życie.

13 września w rękach Ikko były jeszcze trzy fortece: na wyspie twierdza Nagashima z ufortyfikowanym monastyrem Ganshoji, oraz Yanagashima i Nakae na lądzie. Znalazły w nich schronienie masy uchodźców z okolic delty. Minął trzeci miesiąc oblężenia, ludzie zaczęli umierać z głodu.

29 września część głodujących podjęła próbę opuszczenia fortecy Nagashima, wyszli prosząc o litość i ewakuację. Zostali zastrzeleni lub zginęli ścięci mieczami. Ciała wrzucono do rzeki. Wtedy około ośmiuset uzbrojonych w miecze mężczyzn wybiegło z fortecy, byli nadzy. Zaatakowali zabijając wielu ludzi Ody. Zginęło trzech krewnych Nobunagi: jego starszy brat Nobuhiro, wuj Nobutsugu i kuzyn Nobunari.

Uciekinierzy przerwali szeregi oblegających, przełamali szańce, przepłynęli na ląd i rozproszyli się w różnych kierunkach. Część zaszyła się w pobliskich górach na północy Owari, inni przekradli się do prowincji Ise, żeby stamtąd skierować się do Ikko w Osace.

Na wyspie nikogo nie pozostawiono przy życiu. Obrońców z zachodniego brzegu delty zepchnięto do fortów Nakae i Yanagishima. Nobunaga kazał je otoczyć wielkimi palisadami, zamykając jak w drewnianych klatkach. Gdy powiał sprzyjający wiatr konstrukcje podpalono z czterech stron. Spłonęło dwadzieścia tysięcy mężczyzn, kobiet i dzieci. Problem Ikko Nagashima został rozwiązany.

Oddziały Ikko z Ishiyama Honganji atakowały na zachodzie. W sierpniu Nobunaga rozpoczął oblężenie Osaki. 30 tys. żołnierzy miało założyć blokadę. 12 września siły Ikko zaatakowały oblegających. Wsparło je 3 tys. strzelców Negoro gumi, mnichów z Negoroji w prowincji Kii. Wojska Ody zmuszone zostały do wycofania się. Nobunaga skupiony na innych kampaniach polecił obserwację twierdz Ikko i blokadę dróg zaopatrzenia.

Asai i Asakura szybko otrząsnęli się po porażce. Jesienią zgromadzili 30 tys. armię i ruszyli wzdłuż jeziora Biwa. Wsparli ich mnisi z góry Hiei. We wrześniu zaatakowali zamek Usayama w Omi, załogą dowodził brat Nobunagi Nobuharu. Zamek padł Nobuharu zginął. Odsiecz przybyła za późno. Oddziały Asai i Asakury schroniły się w świątyni Enryakuji, u mnichów na górze Hiei.

W tym czasie wojska Ikko z Nagashimy otoczyły młodszego brata Nobunagi w zamku Ogie na północnym wybrzeżu zatoki Nagashima. Zamek padł, Nobuoki debrał sobie życie.

Rok 1571   Pierwszy wielki sukces - złamanie potęgi mnichów z góry Hiei, pierwsza inwazja na Nagashimę

Sytuacja Nobunagi stała się trudna. Walczył z klanami Asai, Asakura i Miyoshi wspieranymi przez armie Ikko i mnichów Sohei. Kolejne miesiące przyniosły serię porażek.

Szczególnie bolesna była obecność Ikko w jego rodzinnym Owari. Po utracie zamku Ogie i śmierci brata stracił cierpliwość, postanowił spacyfikować Nagashimę. W bagnistej delcie przy granicy z Ise, znajdowała się grupa twierdz i fortyfikacji. Zamek Nagashima i klasztor Ganshoji były najsilniejszymi umocnieniami obronnymi. Do delty zbiegały trzy rzeki. Obszar nazwany mianem Siedmiu Wysp, w całości był kontrolowany przez kilkadziesiąt tysięcy wojowników Ikko.

16 maja oddziały Nobunagi rozbiły obóz na północnym krańcu Nagashimy. Od umocnień Ikko oddzielała je płytka, bagnista, szeroka rzeka. Dowodzili Shibata Katsuie i Sakuma Nobumori. Planowali zająć małe wyspy, wybić zamieszkujące je społeczności i stamtąd zaatakować Ganshoji. Wyspy otaczał kompleks wałów chroniący je przed zalaniem wodą. Atak poprowadził Shibata Katsuie, ale konie utknęły w bagnistym dnie rzeki. Gdy próbowano je wyciągać obrońcy otworzyli śluzy regulujące poziom wody i zalali napastników. Shibata został ranny, wielu atakujących utonęło. Zdołano podpalić kilka zabudowań, ale operacja zakończyła się wielką porażką.

W tym czasie szogun spiskował, wysyłał listy do klanów Mori, Takeda, Uesugi, Hojo z żądaniem ataku na Odę. Nobunaga natomiast nakładał na jego administrację coraz to nowe ograniczenia. Yoshiaki pokładał największe nadzieje w klanie Takeda. Miał on najsilniejszą armię w Japonii i szykował się do wojny z Tokugawą, najmocniejszym sojusznikiem Ody.

Nobunaga wiedział o poczynaniach szoguna i nowym zagrożeniu. Postanowił zakończyć taktykę walki na kilku frontach i po kolei wyeliminować wrogów dając pokaz brutalnej siły i bezwzględności. Zaczął od mnichów z góry Hiei.

400 lat wcześniej, w 1170 roku, cesarz Go Shirakawa miał powiedzieć : Są trzy rzeczy, nad którymi nie mam absolutnie żadnej mocy gra w kości, przypływ rzeki Gamo i wojownicy-mnisi z góry Hiei.

Przez setki lat cesarze truchleli z niepokoju gdy powracał temat świątyni Enryakuji, która wisiała jak miecz nad Kyoto. Mnisi angażowali się militarnie w dworskie intrygi, próby zamachów stanu, nie wahali się bezwzględnie zabijać. Jednego dnia mogli kogoś popierać, aby nagle wystąpić przeciw niemu. Bezsilny dwór cesarski przekupywał ich, obdarzał przywilejami. Najsilniejsze klany Japonii usiłowały złamać potęgę Sohei. Świątynie i klasztory były palone, równane z ziemią. Mnisi pojawiali się ponownie, odbudowywali i nękali następny cel.

W czwartek 29 września 30 tys. wojowników otoczyło górę Hiei szczelnym kordonem. Spalono okoliczne osady. Idąc na szczyt zabijano wszystkich bez względu na wiek i płeć. Gdy oddziały dotarły na miejsce podpalono klasztorne zabudowania Enryakuji. Uciekających zabijano, nie brano jeńców, kto nie spłonął ginął od mieczy lub kul. Następnego dnia ludzie Ody dobijali rannych, polowali na tych którzy przeżyli. Trudno mówić o bitwie, walka zamieniła się w rzeź. Zabito ponad 20 tys. ludzi, także mieszkańców pobliskich osad, którzy schronili się w świątyni przed nadchodzącym wojskiem. Generałowie Nobunagi byli zaszokowani okrucieństwem jakie dokonało się na ich oczach. Wokół zrównanych z ziemią zabudowań leżały tysiące ciał. Potęga mnichów została złamana, utracili swoje polityczne i militarne znaczenie.

Rok 1572  Asai i Asakura odpierają ataki, nowe straty na wschodzie

Pacyfikacja góry Hiei była ciężkim ciosem dla Asai i Asakury, utracili strategicznego sojusznika. Wiedzieli, że teraz przyjdzie kolej na nich i przygotowali się na atak. W lipcu Nobunaga ruszył na zamek Odani. Odsiecz Asakury Yoshikage znów odrzuciła jego siły. Tym razem Nobunaga zainwestował w przyszłą kampanię, zaczął budować fortece na granicy z Echizen. Miały zablokować drogę z północy do Omi.

Następnym ciosem była utrata górskiego zamku Iwamura w południowo wschodnim narożniku prowincji Mino. Miał on strategiczne znaczenie. Obszar który kontrolował był wejściem do prowincji przez które przechodziły szlaki wiodące na zachód. Dowódcą zamkowego garnizonu był wasal Nobunagi Toyama Kageto, głowa klanu, mąż Lady Otsuya ciotki Nobunagi. Wasal Takedy, Akiyama Nobutomo, zaatakował Iwamurę. W czasie walk Toyama został ranny i zmarł. Morale obrońców upadło. Wdowa poprosiła o rozejm. Po negocjacjach poddano zamek. Zgodnie z umową Lady Otsuya pozostała panią Iwamury poślubiając Akiyamę. Zamek przeszedł pod kontrolę Takedy.

W październiku Takeda Shingen wspierany przez klan Hojo i Asakura zaatakował ziemie Tokugawy w Totomi. Ieyasu poprosił Nobunagę o pomoc. Ten początkowo się wahał, wysłał jednak ze wsparciem 3 tys. żołnierzy. Podobno Tokugawa zaszantażował Odę zawarciem pokoju z Takedą, co oznaczałoby jego przejście na stronę wroga. Z nadejściem zimy Asakura Kageakira opuścił Shingena i wycofał swoje siły do Echizen.

Rok 1573  Druga inwazja na Nagaschimę, upadek szogunatu Aschikaga, koniec klanów Asai i Asakura, władza w rękach Nobunagi

26 stycznia obie armie starły się w bitwie pod Mikatagahara. Liczebniejsza armia Takedy, dowodzona przez Shingena, zadała wojskom Tokugawy ciężkie straty. On sam omal nie zginął walcząc w pierwszej linii, z resztkami wojsk wycofał się do zamku Hamamatsu. Wiedząc, że Shingen idzie za nim postanowił zablefować. Kazał zostawić otwarte bramy, rozpalić lampy i bić w bębny. Spektakl spowodował, że generałowie Takedy nabrali podejrzeń, że są wciągani w pułapkę. Nie zaatakowali, rozbili obóz. W nocy elitarny oddział samurajów Tokugawy uderzył z zaskoczenia wprowadzając zamieszanie i panikę w szeregach Takedy. Shingen przekonany, że nadchodzą z odsieczą oddziały Nobunagi zrezygnował z oblężenia i wycofał się z Totomi.

Takeda i Oda znaleźli się w stanie otwartej wojny. Planowany ślub córki Shingena z synem Nobunagi Nobutadą nie doszedł do skutku.

W lutym szogun otwarcie wezwał klany Asai, Asakura i Takeda do ukarania Ody. W maju szczęście uśmiechnęło się do Nobunagi, zmarł Takeda Shingen. Podobno powodem śmierci były komplikacje po postrzale otrzymanym w jednej z bitew na ziemiach Tokugawy. Nobunaga poczuł się bezpieczniej. Zwykle śmierć głowy klanu wprowadzała zawirowania, odżywały rodzinne konflikty i spory o władzę. Chwilowo rodzina Takeda przestała być zagrożeniem. Wrócił do Kyoto zająć się zbuntowanym szogunem. Zaczął od pokazu siły, wojska otoczyły miasto blokując drogi i mosty. Przy udziale dworu cesarskiego wynegocjowano pokój.

Na początku lipca ponownie wyruszył na Nagashimę z armią 30 tys. wojowników. Z pewnością skłonił go do tego sukces na górze Hiei. Plan Nobunagi przewidywał poprowadzenie ataku od północy wzdłuż głównej drogi. Natarcie miał poprzedzić zmasowany ostrzał pozycji Ikko. Następnie piesze oddziały miały sforsować rzekę i szturmem zdobyć umocnienia. Wcześniej Hashiba Hideyoshi i Sakuma Nobumori zaatakowali od zachodu ściągając uwagę obrońców. Kiedy rozpoczęto zasadniczy atak zagrzmiały pioruny i rozpętała się burza z ulewą. Strzelcy nie mieli osłony. Większość arkebuzów zamokła i stała się bezużyteczna. Bezbronne oddziały Teppo gumi stały w zasięgu kul obrońców, którzy zabezpieczyli swoją broń przed wilgocią. Ulewa szybko osłabła, Ikko rozpoczęli ostrzał, zadali duże straty oddziałom Ody i przeszli do kontrataku. Nobunaga usiłował zapanować nad ogarniętym paniką wojskiem, ale nie udało się sformować szyków i przygotować zamokniętej broni do walki. Dał rozkaz do odwrotu.

Lipcowa ofensywa na Nagashimę była brzemienna w skutki. Szogun wykorzystał niepowodzenie Ody, znów zbuntował się i zajął twierdzę Makinoshima nad rzeką Uji, chciał bronić zamku do czasu przybycia oddziałów Asai i Asakury licząc, że wspólnie pokonają Nobunagę. 18 sierpnia, po kilku gwałtownych szturmach, wojska Ody zmusiły go do kapitulacji. Dziewięć dni później, 27 sierpnia 1573 roku, Aschikaga Yoshiaki został wypędzony z Kyoto i zesłany na Shikkoku. Po 235 latach rządów upadł szogunat Aschikaga.

Pomoc, na którą liczył szogun, nie mogła nadejść. Nobunaga rozpoczął kampanię, która miała ostatecznie wyeliminować niepokorne klany. Tym razem dobrze się przygotował. Duże siły zgromadził na granicy z Echizen w nowych fortecach wybudowanych po zeszłorocznej porażce. Od miesięcy szpiedzy negocjowali z wasalami Asai i Asakury zmianę sojuszu, kilku zdecydowało się związać przyszłość z Nobunagą.

Jednym z nich był klan Atsuji, który strzegł zamku Yamamotoyama, strategicznego punktu linii obrony zamku Odani. Utrata fortecy bardzo osłabiła Asai Nagamasę. Nobunaga poprowadził 30 tys. ludzi na Odani.

Gdy Yoshikage dostał meldunki o trudnej sytuacji sojusznika ruszył z odsieczą prowadząc 20 tys. armię. Wtedy Oda pozostawił zamek szwagra i przesunął wojska na granicę Echizen. Gdy Asakura dotarł tam i zobaczył siły z jakimi ma się zmierzyć stracił serce do walki, zarządził odwrót. Nobunaga uderzył na wycofującą się armię. W ciągu jednego dnia potęga Asakury upadła, większość generałów straciło życie. Do Ichijodani wróciły mizerne resztki armii. Przeciwnik nadciągał, Yoshikage nie miał kim bronić zamku, uciekł i ukrył się w świątyni Rokubo Kenshoji koło zamku Ono. Domenę kontrolował jego kuzyn Asakura Kageakira. Yoshikage prawdopodobnie nie wiedział, że kuzyn zdradził i przeszedł na stronę Ody. Oddziały Kageakiry otoczyły świątynię i pojmały go. Prawa polityki były nieubłagane, Yoshikage musiał umrzeć, pod presją kuzyna popełnił seppuku. W pożegnalnym poemacie śmierci napisał : 

40 lat mojego życia było bardzo burzliwe. Nie przyniosło nic innym, nie przyniosło nic mnie. Nieważne, wszystko wraca do wieczności wszechświata...

Ród Asakura praktycznie przestał istnieć. Kageakira został gubernatorem prowincji Echizen. Rok później zginie walcząc z rebelią połączonych sił Ikko Kaga i Echizen.

Po wyeliminowaniu Asakury Nobunaga mógł bez przeszkód rozwiązać problem szwagra. Tydzień po zdobyciu Ichiyodani jego oddziały otoczyły zamek Odani. Asai Nagamasa nie miał szans. 28 sierpnia odebrał sobie życie. Przed śmiercią powierzył Nobunadze żonę i trzy córki. Oda zaopiekował się siostrą i dziewczynkami, najstarsza miała 6 lat. Oichi wyda za swojego najlepszego generała Shibatę Katsuie. 10 lat później, po śmierci Nobunagi, dojdzie do wojny o sukcesję po nim. Shibata zostanie pokonany przez Hashibę Hideyoshiego, razem z żoną popełnią samobójstwo. Wcześniej Oichi powierzy los córek zwycięzcy.

Siostrzenice Nobunagi odegrają ważną rolę w historii Japonii. Najstarsza Yododono zostanie żoną Hideyoshiego. Druga córka Ohatsu poślubi wysokiej rangi samuraja ze szlacheckiego rodu. Najmłodsza Oeyo poślubi Tokugawę Hidetadę, drugiego szoguna Tokugawa. Jej córka Kazuko zostanie żoną cesarza Go Mizunoo, ich córka Okiko zostanie cesarzową, przyjmie imię Meisho. Będzie dziesiątą z jedenastu kobiet cesarzy Japonii.

1574 - 1582   ZJEDNOCZENIE KRAJU

1574  Porażki na wschodzie, trzecia inwazja na Nagaschimę,

Klan Takeda otrząsnął się po śmierci Shingena. Schedę przejął syn zmarłego Katsuyori. Kontynując wojnę rozpoczętą przez ojca wszedł w marcu do prowincji Mino i zaatakował zamek Akechi. Nobunaga wysłał odsiecz, którą poprowadził jego najstarszy syn Nobutada. Pomoc przybyła za późno, obrońcy poddali zamek. W czerwcu Takeda wkroczył na ziemie Tokugawy do prowincji Totomi i przejął zamek Takatenjin. Załogą fortecy dowodził wasal Tokugawy Ogasawara Nagatada. Po krótkim oblężeniu poddał się. Został wasalem Takedy, w nagrodę otrzymał okręg Omosu w prowincji Suruga.

Liga Ikko nadal nękała Odę. Wiosną Ikko Echizen wspierani przez Ikko Kaga wywołali powstanie. Asakura Kageakira poprowadził swoje wojska przeciw buntownikom. Operacja nie powiodła się, Kageakira zginął 4 maja. Miasto Fuchu stało się bastionem Ikko w Echizen.

Nobunaga zmęczony porażkami i wojną na kilku frontach skoncentrował się na lidze Ikko. Zaczął od kolejnej próby pacyfikacji Nagashimy. 13 lipca ekspedycja karna dotarła w rejon delty i rozpoczęła trzecie oblężenie. Tym razem przygotował się znacznie lepiej, zaangażował flotę okrętów wojennych dowodzonych przez Kuki Yoshitakę, która miała zaatakować od strony morza. Rodzina Kuki władała pobliską, nadmorską prowincją Shima, miała reputację piratów, na którą solidnie zapracowała morskimi rozbojami.

Ota Gyuichi w swojej "The Chronicle of Lord Nobunaga" dokładnie opisał przebieg wydarzeń.

Obóz wojsk prowadzonych przez Nobunagę rozbito koło wioski Tsushima. Teren wokół delty był bardzo trudny. Niezliczone górskie strumienie zasilały rzeki spływające z prowincji Mino i Owari. Wyspę chroniły naturalne rozlewiska, moczary i małe, bagniste zbiorniki wodne.

Od zachodu, z kierunku Katori, szły oddziały Sakumy i Shibaty, przełamywały kolejne reduty obrońców. Na wysokości Matsunoki Crossing szarżą kawalerii zlikwidowały duży punkt oporu Ikko, po czym sforsowały rzekę i przedostały się na wyspę.

Nobunaga prowadził wojska z północy. Spychani obrońcy zgrupowali się pod Shinohase, tam chcieli powstrzymać marsz przeciwnika. Nie wytrzymali naporu, wycofali się przepływając łodziami na wyspę. W czasie przeprawy zostali ostrzelani przez oddziały Teppo gumi, wielu zginęło. Oddziały Ody rozbiły obóz w okolicach Karotojimy.

Ishiyama Honganji

Bitwa pod Okehazama była początkiem końca rodu Imagawa. Oda stał się pierwszą siłą Japonii. Pod Okehazama po raz pierwszy wyróżnił się Tokichiro Kinoshita, syn chłopa, który jako prosty ashigaru trafił dwa lata wcześniej na służbę Nobunagi. Później zmieni nazwisko na Hashiba Hideyoshi, a pod koniec życia na Toyotomi Hideyoshi.

Matsudaira Motoyasu uniknął krwawej rzezi, w czasie bitwy tkwił w Marunie zabezpieczając zamek. Śmierć Imagawy Yoshimoto zwolniła go z przysięgi, zawarł sojusz z Nobunagą. Wkrótce zostanie jego najsilniejszym wasalem. W 1570 roku zajmie Totomi i Suruge, i całkowicie podporządkuje sobie resztki klanu Imagawa.

Lata 1561-1569   Droga do Kyoto

W 1561 roku zmarł daimyo prowincji Mino Saito Yoshitatsu. Sukcesję przejął jego syn Tatsuoki. Nie był tak uzdolnionym strategiem jak ojciec i dziadek. Nobunaga postanowił wykorzystać osłabienie od lat nękającego go klanu. Zamek Komaki uczynił swoją bazą i ruszył na Mino. Przekonał kilku ważnych wasali Saito do przejścia na jego stronę. Przejmowanie Mino doprowadziło do konfliktu z klanem Asai z prowincji Omi, który uważał Mino za swoją strefę wpływów. W 1564 roku zawarto sojusz przypieczętowany małżeństwem siostry Nobunagi Oichi z głową klanu Asai Nagamasą.

W 1567 roku przypuścił ostateczny atak na Mino. Zdobył siedzibę Saito zamek Inabayama. Tatsuokiego wysłał na wygnanie. W następnym roku przeniósł do Inabayamy swoją siedzibę i zmienił nazwę zamku na Gifu.

W tle jego sukcesów chwiała się władza szogunatu Ashikaga. Trzy lata wcześniej, w 1565 roku, klany Matsunaga i Miyoshi dokonały zamachu stanu. Ich oddziały zaatakowały siedzibę szoguna. Ashikaga Yoshiteru walczył zaciekle ale nie sprostał, osaczony odebrał sobie życie. Zabójcy przejęli kontrolę w szogunacie. W 1568 roku ogłosili, że szogunem jest dwuletni Ashikaga Yoshihide. Planowali oficjalnie objąć władzę jako regenci małoletniego następcy Yoshiteru.

Prawdopodobnie wtedy Aschikaga Yoshiaki, ostatni sukcesor klanu Ashikaga, poprosił Odę o pomoc w odzyskaniu tronu szoguna i wyeliminowaniu zabójców brata. Nobunaga otrzymał ogromną szansę przejęcia w majestacie prawa Kyoto i zdobycia kontroli nad słabym szogunatem. Szybko wkroczył do cesarskiego miasta i wyparł z niego uzurpatorów. Yoshiyaki został 15-tym szogunem rodu Ashikaga. Nobunaga miał na tyle silną pozycję, że zaczął wpływać na jego decyzje. Wkrótce Yoshiyaki zrozumiał, że stał się marionetkową fasadą dla ekspansji Ody. Potajemnie zaczął namawiać przeciwników Nobunagi do stworzenia koalicji i obalenia go.

Zawirowania w Kyoto nie były niczym nowym dla daimyo pozostających poza strefą wpływów Nobunagi, ale on sam zaczął stanowić coraz większe zagrożenie. Był inny niż Matsunaga czy Miyoshi, którzy walczyli z sąsiadami o lokalną dominację dla osobistego zysku i prestiżu. Nobunaga miał globalną wizję zjednoczenia wszystkich prowincji i zakończenia wojen domowych. Podporządkowywał sobie lub niszczył niezależne klany. Opanował centrum Japonii wraz z ośrodkiem decyzyjnym Kyoto. Jego zamiary przejęcia władzy w kraju stały się dla wszystkich oczywiste. Zaczął wzbudzać strach. Urósł w siłę, przestał bawić się w dyplomację, politykę oparł na mieczu.

Japoński drzeworyt, Tryptyk Bitwa pod Okehazama, Tsukioka Yoshitoshi 1867, Museum of Fine Arts Boston

Rok później starszy brat Nobuhiro zaczął konspirować z Saito Yoshitatsu, nowym daimyo Mino. Nobunaga dowiedział się o tym, zablokował spisek brata, wybaczył mu zdradę.

W tym samym roku młodszy brat Nobuyuki namówił do buntu dwóch wasali Shibatę Katsuiego i Hayashi Hidesadę. 24 sierpnia 1556 roku doszło do bitwy pod Ino. Nobunaga pokonał trzykrotnie liczniejsze oddziały rebeliantów. Na prośbę matki wybaczył bratu. Wybaczył też obu wasalom pozostawiając buntowników na pełnionych funkcjach. Wiedział, że zabicie wasali wywoła bunt rodzin Hayashi i Shibata, do którego mogli dołączyć inni oponenci. Nie chciał wewnętrznej wojny, która mogła sprowokować atak wrogich daimyo.

Sytuacja w Mino zmieniła się. Nowy daimyo Saito Yoshitatsu okazał otwartą wrogość, zajął większość zamków kontrolowanych przez garnizony Ody. Z południowego wschodu nadal najeżdżali Owari Imagawa z Matsudairą.

W tym samym, 1556 roku, Matsudaira Motoyasu osiągnął pełnoletniość i przejął obowiązki głowy klanu. Złożył przysięgę wierności Imagawie Yoshimoto i wrócił do Mikawy. Jako Tokugawa Ieyasu, stanie się najpotężniejszym daimyo kraju wiśni i wprowadzi Japonię w następne stulecie.

W 1558 roku Nobuyuki znów zaczął spiskować. Nobunaga ostrzeżony przez Shibatę Katsuiego kazał stracić brata. Pokaz brutalnej bezwzględności wobec najbliższych skutecznie zniechęcił potencjalnych spiskowców. W rodzinie zapanował spokój.

Konflikt Ody z Imagawą narastał. Na północnym brzegu zatoki Mikawa stał zamek Terabe. Panem zamku był Suzuki Shigeteru. W 1558 roku Nobunaga przekupił go, Shigeteru zerwał sojusz z Matsudairą i zawarł pakt z klanem Oda. W ten sposób Nobunaga przejął kontrolę zamku w domenie Matsudaira. Jeszcze w tym samym roku Terabe wrócił do Matsudairy. Odbicie zamku było pierwszą bitwą w której dowodził Motoyasu.

Rok 1560  Bitwa pod Okehazama, Zmierzch klanu Imagawa 

Imagawa Yoshimoto poczuł się tak silny, że postanowił przejąć władzę w Japonii. W czerwcu poprowadził armię 25 tys. wojowników na zachód. Zamierzał  zająć Kyoto. Siedziba szogunatu i cesarskiego dworu była kluczem do władzy w Japonii.

Po wkroczeniu do Owari Matsudaira Motoyasu dostał rozkaz zdobycia i utrzymania zamku Marume, zajął fortecę i obsadził swoimi wojskami. Reszta sił Imagawy ruszyła dalej. Zdobyto drugi przygraniczny zamek Washizu. Armia najeźdźców rozbiła obóz w zalesionym wąwozie Dengakuhazama niedaleko osady Okehazama.

Zwiadowcy informowali Nobunagę o ruchach przeciwnika. Doradcy sugerowali schronienie się na zamku Kiyosu i przyjęcie taktyki defensywnej, ale Nobunaga chciał walczyć. Stwierdził, że tylko silna, ofensywna taktyka może zrównoważyć ogromną różnicę sił. Podobno wieczorem przed bitwą miał powiedzieć: 

Czy naprawdę chcecie spędzić całe życie, modląc się o długowieczność? Urodziliśmy się, aby umrzeć! Kto jest ze mną, niech jutro rano przyjdzie na pole bitwy. Kto nie jest, po prostu niech zostanie tam gdzie jest i obserwuje, jak zwyciężam!

W poniedziałek 12 czerwca 1560 roku wstał wcześnie rano, ubrał się, włożył zbroję i zjadł miskę owsianki ryżowej, potem zaśpiewał fragment Atsumori, jego ulubionej piosenki, hymnu wojownika:

Życie człowieka 50 lat pod niebem jest niczym w porównaniu do wieku tego świata. Życie jest tylko przelotnym snem, iluzją . Czy jest coś, co trwa wiecznie ?

Po czym odszedł zostawiając dowódców samych.

Wróg miał prawie 10 razy większe siły, oddziały Ody liczyły niespełna 3 tys. ludzi. Otwarta bitwa była skazana na porażkę, Nobunaga potrzebował elementu zaskoczenia. Przesunął swoją małą armię blisko wąwozu na tereny świątyni Zenshoji. Proporce oddziałów z monami klanów były widoczne dla obserwatorów Imagawy. Pozostawił je tam wraz z małą grupą wojowników. Widok proporców miał pozorować, że są tam jego wszystkie wojska. Pod osłoną lasu przegrupował siły zajmując pozycje w wąwozie na tyłach obozu Imagawy, w którym celebrowano dotychczasowe sukcesy. Było duszne i gorące popołudnie. Nadciągnęła gwałtowna burza. Oddziały Ody, maskowane rzęsistą ulewą, podkradły się blisko, gdy deszcz osłabł ruszyły na przeciwnika. Wąwóz, który miał chronić przed niespodziewanym atakiem, stał się dla armii Imagawy śmiertelną pułapką.

Gwałtowna szarża była całkowitym zaskoczeniem. Oddziały wbijały się w głąb obozu wycinając przeciwnika. Nie było mowy o utrzymaniu dyscypliny i zorganizowaniu obrony. Żołnierze Imagawy zaczęli uciekać w panice. Wkrótce nacierający dotarli do namiotu dowództwa. Yoshimoto myślał, że to pijackie burdy jego samurajów. Po wyjściu z namiotu zorientował się w sytuacji, ale na opanowanie chaosu było za późno. Zaatakowany bronił się zaciekle, został otoczony i zabity, miał 41 lat. Zaraz po tym zginęło kilku jego wyższych oficerów, co przesądziło losy bitwy. Wasale Imagawy zaczęli przechodzić na stronę Ody.

Lata 1551-1560  Porządki w rodzinie, Wojny z sąsiadami

Nobunaga wykazywał wyjątkowe zdolności przywódcze, miał duże poważanie w rodzinie. W 1551 roku Nobuhira ustąpił na rzecz brata, który został głową klanu. Pojawił się wielki Lord Wojny, który wkrótce rozpocznie walkę o tron Japonii.

Jako młodzieniec był gwałtowny i arogancki. W 1553 roku doprowadził do samobójstwa wieloletniego wasala i doradcy klanu, samuraja Hirate Kiyohide. Przed śmiercią stary samuraj napisał krytyczny list wzywający Nobunagę do zmiany drogi. Śmierć doradcy ojca wywarła na niego ogromny wpływ, zmienił swoje postępowanie i stosunek do ludzi. Dla uhonorowania pamięci Hirate Kiyohide wybudował w Owari świątynię.

Początki władzy były trudne. W 1553 roku Nobutomo, brat ojca z Iwakury, zdobył zamek Kiyosu. Rok później zaplanował zabicie Nobunagi, ale ten dowiedział się o planach wuja. W 1555 roku odbił Kiyosu i zmusił Nobutomo do popełnienia seppuku. Zakończyło to wojnę z Oda Iwakura, ale nie zakończyło problemów rodzinnych. Opozycja nadal spiskowała.

Lata 1534-1549  Dzieciństwo, wojny ojca

Nobunaga był drugim synem Nobuhide, głowy gałęzi klanu Oda z zamku Kiyosu, kontrolującej południe Owari. Północ kontrolowała gałąź Oda z zamku Iwakura. Głową jej był Nobutomo, młodszy brat ojca Nobunagi. Kiyosu i Iwakura walczyły o dominację w prowincji. Spór toczono z mieczem w dłoni. Nobuhide był w stanie ciągłej wojny. Od północy, oprócz brata, atakował go klan Saito władający prowincją Mino.

Największym zagrożeniem byli wschodni sąsiedzi, szczególnie klan Imagawa, potężny ród o długiej tradycji. Władał prowincjami Totomi i Suruga. Głową rodziny był Imagawa Yoshimoto. Owari od terytorium Imagawy oddzielała Mikawa, domena klanu Matsudaira, słabszego od obu sąsiadów. Matsudaira byli podzieleni na dwa obozy, zwolenników Ody i Imagawy. Matsudaira Hirotada, głowa klanu, zawarł sojusz z rodziną Imagawa. W 1542 roku wspólnie zaatakowali Owari. Zostali pokonani w bitwie pod Azukizaka w Mikawie, ale zwycięstwo nie było ostateczne.

W listopadzie 1547 roku Nobuhide najechał Mino. Rajd zakończył się porażką, w krwawej bitwie pod Kanoguchi stracił prawie 5 tys. wojowników. Rok później zawarto pokój. Przypieczętowało go małżeństwo młodego Nobunagi z córką daimyo Mino Saito Dosana. Na mocy porozumienia kilka zamków w Mino obsadziły oddziały Ody. Sojusz zlikwidował zagrożenie z północy.

W 1548 roku oddziały Ody zaatakowały Mikawę, celem był zamek Okazaki. Matsudaira Hirotada zwrócił się o pomoc do Imagawy. Yoshimoto zgodził się, ale zażądał zakładnika. Został nim syn Hirotady 5-cio letni Matsudaira Takechiyo. Po osiągnięciu pełnoletności przyjmie imię Motoyasu, a w 1567 roku za zgodą cesarza zmieni je na Ieyasu Tokugawa. Chłopca wysłano do zamku Sunpu.

Nobuhide dowiedział się o układzie. Jego ludzie zaatakowali orszak i uprowadzili dziecko. Zagroził Hirotadzie egzekucją syna, jeśli ten nie zerwie sojuszu z Imagawą. Hirotada odmówił pokazując Imagawie, że dotrzymuje umowy. Chłopiec nie został stracony.

W 1549 roku Nobuhide zmarł. Pozostawił klan skłócony i osłabiony. Jego miejsce zajął najstarszy syn Nobuhira. Imagawa Yoshimoto wysłał wojska z rozkazem zdobycia zamku Anjo, siedziby Nobuhiry. Zamek zdobyto, Nobuhirę pojmano. W negocjacjach z Nobunagą ustalono, że brat zostanie uwolniony, a zamek zwrócony, jeśli mały zakładnik wróci pod opiekę klanu Imagawa. W ten sposób sukcesor klanu Matsudaira trafił w końcu do zamku Sunpu w Surudze, gdzie spokojnie dorastał. Niedługo potem zmarł Matsudaira Hirotada, podzielona konfliktami rodzina straciła przywódcę, małoletni dziedzic był zakładnikiem w Sunpu. Imagawa umacniali swoją pozycję, w tle tkwili osłabieni sąsiedzi.

Sześć lat wcześniej, w 1543 roku, do wyspy Tanegashima na południu od Kyushu, przybił uszkodzony przez sztorm chiński okręt z Portugalczykami na pokładzie. Zaprezentowali oni arkebuzy panującemu na wyspie 15-sto letniemu daimyo Tanegashima Tokitace. Widząc ogromny potencjał nowej broni Tokitaka kupił dwa egzemplarze i polecił ją skopiować. Wkrótce rozpoczęto produkcję.

W 1549 roku Nobunaga zamówił 500 sztuk arkebuzów nazwanych Tanegashima Teppo. Planował utworzenie nowej formacji strzelców ashigaru. Oddziały te nazwano Teppo Gumi.

W 1568 roku wkroczył do Kyoto pod pretekstem przywrócenia do władzy Aschikagi Yoshiyaki, prawowitego następcy zabitego w zamachu stanu szoguna. Szybko zdominował administrację nowego szoguna, który stał się fasadą dla jego ekspansji. Ashigaka szybko zaczął się buntować, kilka razy próbował stworzyć koalicję przeciwników Ody, ale były to bezskuteczne działania. Pięć lat później, w 1573 roku, Nobunaga zmusił Ashikagę do emigracji na wyspę Kyushu. Pozostawił go przy życiu wiedząc, że nadal będzie próbował mu szkodzić. Stał się faktycznym władcą Japonii.

Od czasu zajęcia Kyoto walczył z potężną opozycją. Tworzyły ją klany Takeda, Uesugi, Asai, Asakura, Mori oraz wielu mniejszych daimyo, którzy popierali wcześniej szogunat i wraz z jego upadkiem utracili pozycję. Lista oponentów walczących z Nobunagą była długa.

Opozycję wsparli mnisi wojownicy Sohei z klasztoru na górze Hiei, którzy od kilkuset lat byli ogromną siłą militarną. Ustawicznie nękała Nobunagę liga Ikko-Ikki zrzeszająca zbrojne grupy mnichów buddyjskich, roninów i chłopów przeciwnych rządom daimyo. Ruch zbudowała sekta buddyjska Jodo Shinshu. Liga miała potężne bastiony w Osace i fortecach delty Nagashimy, stworzyła silne ośrodki w nadmorskich prowincjach Echizen i Kaga. Liczebność oddziałów Ikko mogła przekraczać 100 tys. ludzi.

Szczęście Nobunagi polegało na tym, że nikt nie miał wystarczających talentów i autorytetu aby stworzyć wspólny front. Wszyscy oponenci chcieli przede wszystkim zabezpieczyć swoje interesy. Natomiast Nobunaga miał globalną wizję zjednoczenia rozbitego na kilkadziesiąt prowincji kraju i zaprowadzenia pokoju.

W początkowym okresie armie Nobunagi walczyły na wielu frontach, ale taka taktyka nie przynosiła sukcesów. Postanowił wyeliminować wrogów po kolei. Był bezlitosny. Najpierw zniszczył klany Asakura i Asaji, później krwawo spacyfikował mnichów Soheji, jako pierwszy w historii złamał ich potęgę. 

Następnie przyszedł czas na ligę Ikko. Po dwóch nieudanych próbach zdobył deltę Nagashimy. W ostatnim akcie inwazji zepchnięto resztki obrońców i mieszkańców do dwóch fortec. Nobunaga kazał je podpalić, spłonęło 20 tys. ludzi. Następnie spacyfikował ośrodki Ikko w prowincjach Echizen i Kaga. Ponownie zaprezentował taktykę krwawej eksterminacji. Tylko w Echizen zginęło niemal 40 tys. społeczności Ikko. Trzeba zauważyć, że jego działania były odpowiedzią na powstania i ustawiczne ataki oddziałów ligi.

W sierpniu 1580 roku, po 10 latach oblężenia, upadł bastion Ikko Ishijama Honganji w Osace. Dzięki mediacjom cesarza darowano obrońcom życie.

Wojna z klanem Takeda trwała też 10 lat. Stoczono wiele bitew, w tym najsłynniejszą pod Nagashino. Nazwano ją Pierwszą Nowoczesną Bitwą Japonii. Nobunaga zwyciężył dzięki użyciu po raz pierwszy, w masowej skali, oddziałów strzelców uzbrojonych w arkebuzy Teppo Tanegashima. W 1582 roku ostatecznie pokonał wojska Takedy. Głowa klanu, Takeda Katsuyori, odebrał sobie życie. Klan przestał istnieć.

Walczono na zachodzie w strefie wpływów klanu Mori. Zdobywano zamki. Jeśli załoga broniła się zbyt zażarcie izolowano fortecę i czekano aż głód zmusi obrońców do poddania się.

W 1582 roku Nobunaga kontrolował 33 z 66-ciu historycznych prowincji Japonii. Dysponował potężną siłą. Zjednoczenie kraju było kwestią czasu. 21 czerwca, w czwartek nad ranem, oddziały Akechiego Mitsuchide, jednego z jego najzdolniejszych i najbardziej zasłużonych generałów, otoczyły buddyjską świątynię Honnoji w Kyoto. Nocował tam Nobunaga z setką samurajów ochrony. Akechi kazał podpalić zabudowania. Oda Nobunaga odebrał sobie życie.

KRONIKA ŻYCIA ODY NOBUNAGI

Początkowo z dużym trudem odtwarzałem przebieg jego życia. W końcu znalazłem fragmenty "The Chronicle of Lord Nobunaga", współczesnego tłumaczenia dzieła Ota Gyuichi. Żył w latach 1527-1610. Prowadził rejestry bitew i militarnych operacji Ody, był naocznym świadkiem większości z nich. Jego kroniki pozwalają prześledzić historię Nobunagi. Wiele dat jest w sprzeczności z informacjami podawanymi przez inne źródła. Myślę, że wynika to z błędów tłumaczenia starych rękopisów, oraz interpretacji dat podawanych według dawnego kalendarza.

Szereg ciekawych informacji znalazłem też w książkach brytyjskiego historyka i pisarza Stephena Turnbulla.

 Oda Nobunaga, portret pędzla jezuity Giovanni Niccolo XVI w.

ODA NOBUNAGA 1534-1582      

Pierwszy z trzech zjednoczycieli Japonii.

Obalił szogunat Ashikaga. Wybitny, konsekwentny strateg, bezwzględny i okrutny dla wrogów.  Najważniejszym miesiącem w życiu Nobunagi był czerwiec. Urodził się w czerwcu, w czerwcu stoczył dwie przełomowe bitwy pod Okehazama i pod Nagashino, w czerwcu  zginął.