Wczesne Muromachi 1394-1466

Po zakończeniu wojny między Sądami Południa i Północy nastąpił krótki okres pokoju. Formalnie władcą był cesarz, w rzeczywistości szogunat ograniczył rolę dworu do reprezentacji i prowadzenia tradycyjnych uroczystości. Rządził szogun Ashikaga. Epokę nazwano Muromachi od nazwy dzielnicy Kyoto w której była siedziba rodu Aschikaga.

Szogunat Ashikaga, inaczej Muromachi, od poprzedniego odróżnia to, że Kamakura prowadził rządy zachowując równowagę w stosunkach z dworem w Kyoto, natomiast Ashikaga całkowicie zagarnęli pozostałości władzy cesarskiej. Ponadto Kamakura skutecznie ograniczał władzę wielkich rodów, a Ashikaga nie umiał tego zrobić.

Gubernatorzy Sugo rośli w siłę, a władza szogunatu słabła. Dochodziło do ciągłych napięć. Chcąc uspokoić sytuację Ashikaga nadał gubernatorom status dziedzicznych książąt Daimyo. Z czasem zaczęli oni rządzić według własnego uznania. Zarządzając wioskami i miastami zbierali podatki sami przestając je płacić. Każdy daimyo miał własną armię samurajów i lenników w postaci mniej znaczących rodów. Wpływ szogunatu na sprawowanie władzy słabł, a daimyo powoli stawali się panującą klasą. Prowa­dzili między sobą wojny, dążąc do powiększenia stref władzy. W obrębie poszczególnych okręgów walczyły o przywó­dztwo także mniejsze rody. W 1450 roku całą Japonię objęły lokalne wojny. Wielu chłopów porzucało ziemię i wstępowało do prywat­nych armii, w których gdy wykazali talent, mogli podnieść swój status. Wiel­kie rody zyskiwały na znaczeniu, po czym upadały. Wal­czyli ze sobą nawet mnisi w klasztorach buddyjskich (wojna mnichów 1455). Był to czas politycznego chaosu i powszech­nego zamieszania. Charakter i taktyka armii zmieniały się. Liczebność wojsk pieszych rosła, malała liczba konnych wojowników. Pojawiła się na dużą skalę nowa formacja Ashigaru, lekkonodzy. Pierwsza oficjalna wzmianka o Ashigaru pojawiła się około 1300 r. Jednak kluczowy moment, w którym wykorzystano tych lekkozbrojnych żołnierzy nastąpi w przyszłości, podczas wojny Onin. Ashigaru byli werbowani głównie wśród bezrolnych chłopów, pracowników świątyń, bezdomnych, biedoty miejskiej i drobnych rzezimieszków. Często wojownicy ci nie posiadali nazwisk.

Taki werbunek pozwalał niskim nakładem kosztów szybko zorganizować znaczącą liczbę żołnierzy. Wprowadzenie przypadkowej zbieraniny zmieniło bitwy w chaotyczne bijatyki. Niskie morale, kiepskie wyszkolenie, brak karności powodowały, że Ashigaru nie mieli skrupułów w podpalaniu i okradaniu świątyń, rujnowaniu arystokratycznych posiadłości, przechodzeniu na stronę nieprzyjaciela. Daimyo zrozumieli, że muszą zdyscyplinować nowe wojsko, oraz zagwarantować im ciągłość służby. Tak więc chłopi otrzymali alternatywę albo przywiązanie pod groźbą śmierci do ziemi, albo wstąpienie do armii, poddanie się regularnemu treningowi i dyscyplinie w zamian za stałe wynagrodzenie i utrzymanie. Albo jesteś chłopem i nikt nie ciąga cię na wojny, albo jesteś słuchającym rozkazów wojownikiem z zabezpieczoną przyszłością, koniec samowolki. Tak więc początkowo najemne, niejednolicie uzbrojone oddziały włączono do wojsk rodowych noszących jednakowe mundury i uzbrojenie. Formowano je według broni: Yari gumi włócznicy, Yumi gumi łucznicy, a 100 lat później Teppo gumi strzelcy wyposażeni w arkebuzy Teppo. Każdym oddziałem dowodził samuraj zwany Kumi-gashira. Wszystkie rodzaje broni Ashigaru mają jedną wspólną cechę, żeby być efektywne muszą być używane przez jednostkę umieszczoną na przedzie armii. W Japonii miejsce to tradycyjnie uznawano za najbardziej zaszczytne i należące się najwierniejszym lennikom i dla niejednego tradycjonalisty umieszczenie tam zaciężnych prostaków było solą w oku. Najsłynniejszym lekkonogim zostanie 100 lat później Hideyoshi Toyotomi.

Długi miecz utrudniał walkę piechurowi, noszony ostrzem w dół spowalniał wejście w akcję. W Nanbokucho, na wyposażeniu konnych samurai, pojawiły się najdłuższe Tachi w historii. Krótszy miecz towarzyszący, broń ostatniej szansy, musiał sprostać wielkiemu Tachi. Odpowiednio zmodernizowana Uchigatana miła rozwiązać problem.

Określenie Uchigatana, składa się z dwóch słów Uchi uderz i Gatana miecz. Określało miecz przystosowany do szybkiego cięcia. Pierwsze wzmianki o Uchigatanie pochodzą z epoki Heian, z X wieku. Opisują rodzaj sztyletu nazywanego Uchitosu lub Uchidachi. Generalnie terminy te określały broń służącą do cięcia nie do kłucia. Uchigatana epoki Kamakura miała nagasa długości 30 do 40 cm. Wczesna Uchigatana była więc tym czym później będzie Ko Wakizashi czy Sunnobi Tanto. Nie należy jej mylić z krótszym Koshigatana, protoplastą tanto. Koschigatana nie miała tsuby w którą była wyposażona Uchigatana. Uchigatana epoki Kamakura była bronią piechoty niskiej rangi, nie miała też wysokiej jakości. Wychodziła naprzeciw potrzebie zwiększenia szybkości ataku w bezpośredniej walce. Noszona krawędzią cięcia Ha w górę pozwalała użytkownikowi jednym ciągłym, płynnym ruchem wyciągnąć ostrze z pochwy i ciąć wroga. Cięcie Tachi wymagało dwóch ruchów, najpierw należało wyciągnąć miecz w górę, a następnie odwrócić kierunek akcji, aby ciąć w dół.

Dopiero w końcu Nanbokucho i na początku Muromachi dostrzeżono wielkie zalety Uchigatany. Samuraje zaczęli używać jej jako uzupełnienia Tachi. Jakość kuia głowni zdecydowanie się poprawiła. Nagasa zwiększyła się do około 70 cm, żeby miecz mógł sprostać długiemu Tachi. Kształt głowni jest podobny do Tachi ery Kamakura, czyli wąska Mihaba i małe Kissaki. W Kamakura centrum Sori przesuwało się od Nakago do środka Nagasa, a w Muromachi jeszcze dalej za środek Nagasa ku Monouchi - pierwszej strefy cięcia. Zakrzywione Monouchi w kierunku punktu Kissaki jest charakterystyczną cechą miecza w erze Muromachi. Krzywizna taka nosi nazwę Sakizori. Jest to okres przejściowy od Tachi do Katany.

Rozróżnienie obu rodzajów przez porównanie kształtów jest trudne, często niemożliwe. Kowale wykuwali oba rodzaje w zależności od zamówienia. Jedynym pewnym sposobem jest Mei, sygnatura kowala, jeśli miecz je posiada. Mei zawsze umieszczano na Nakago na zewnątrz od boku do którego przymocowany był miecz. Tachi były noszone ostrzem w dół a Uchigatana ostrzem w górę. Tak więc jeżeli miecz ma sygnaturę na Nakago potrafimy rozróżnić Tachi od Uchigatana. W innym przypadku decyduje rodzaj montażu oprawy. Tachi i Uchigatana będą w użyciu do końca Muromachi ale nadchodził czas Katany. Krótszy miecz był łatwiejszy do noszenia przy boku, można go było szybciej wyciągnąć i operować jedną ręką. Środek krzywizny Sori stopniowo wraca do środka Nagasa, co również ułatwiało pieszemu wojownikowi szybsze dobycie miecza z pochwy. Większość ówczesnych mieczy miała długość 69,7-72,7 cm, a Nagasa zawężała się w kierunku Kissaki.

W 1464 roku 29 letni szogun Yoshimasa Ashikaga postanowił wycofać się z czynnego życia. Będąc bezdzietnym, ogłosił swym następcą brata Yoskimiego. Tymczasem w 1465 roku narodził mu się syn Yoskihisa. Yosikimi nie chciał zrezygnować z obiecanego dzie­dzictwa. Obie strony gromadziły sojuszników. Sytuacja nieuchronnie prowadziła do wojny.

Środkowe muromachi 1467-1554

W 1467 roku siły szoguna i jego brata starły się w pobliżu Kyoto, miasto zostało spalone. Rozpoczęło to 11-sto letnią wojnę nazwaną Onin. Kraj został spusto­szony przez rywalizujące armie, tysiące ludzi zabito, wiele posiadłości zniszczono ich właściciele bank­rutowali. Wyczerpanie stron sprawiło, że w 1477 wojna wygasła. Hegemonia i autorytet rodu Ashikaga, i szogunatu załamały się. Rozbitą dzielnicowo Japonię ogarnęły lokalne wojny które będą trwały do roku 1600. Zakończy je bitwa pod miastem Sekigahara. Okres ten nazwano Sengoku Jidai, Kraj w stanie wojny lub Era walczących prowincji, nazywany też jest Okresem rycerzy i bohaterów. Pozycja społeczna wielu wojskowych dowódców, wywodzących się z niskich warstw, uległa gwałtownej poprawie. Często zajmowali oni miejsca dawnych panów, którzy zginęli podczas wieloletnich walk.

Był to czas pierwszych kontaktów handlowych z Europejczykami. W 1543 roku na południe od Kyushu, do wyspy Tanegashima, przybiła uszkodzona przez sztorm chińska dżonka z trzema Portugalczykami na pokładzie. Panującemu na wyspie daimyo Tanegashima Tokitaka zaprezentowali arkebuzy. Tokitaka miał 15 lat, ale natychmiast zdał sobie sprawę z ogromnego potencjału nowej broni i kupił za mocno wygórowaną cenę 2 arkebuzy. Jego najlepszy kowal Yakita Kinbee Kiyosada dostał polecenie skopiowania ich. Z wykonaniem lufy nie miał większych trudności, przerosło go jednak zaślepienie jej końca. W portugalskim oryginale polegało to na wkręceniu spiralnie gwintowanej śruby w odpowiednio nagwintowane wnętrze końca otworu lufy. Śrubę Yakita skopiował, nie potrafił jednak zrobić spiralnego gwintu wewnątrz rury.

Życzenie daimyo było dla kowala kwestią honoru i bezwzględnego obowiązku, musiał wykonać zlecenie. Nie miał pieniędzy żeby kupić wiedzę od Portugalczyków, ale miał piękną 16-sto letnią córkę o imieniu Wakasa. Zaproponował ją w zamian za naukę. W ówczesnych czasach w Azji było bardzo niewiele Europejek, więc miejscowe kobiety z Syjamu czy Chin były bardzo poszukiwane przez żeglarzy i kupców, którzy chcieli się ożenić, żyć i prowadzić interesy w nowo odkrytych częściach świata. Jednak azjatyckie żony było bardzo trudno znaleźć. Jeden z przybyszy, Francisco Zeimoto, przyjął ofertę Yakity, nie znał się jednak na kowalstwie, ale zobowiązał się przywieźć rusznikarza, który nauczy kowala tajników produkcji arkebuza. Po naprawieniu dżonki odpłynął z młodą żoną. Zeimoto dotrzymał słowa, po roku wrócił z Wakasą i przywiózł portugalskiego kowala, który nauczył Yakitę metody wykonania spiralnego gwintu wewnątrz lufy i innych szczegółów konstrukcji mechanizmu arkebuza.

Japońska wersja arkebuza, nazwana Tanegashima Teppo, była dużo skuteczniejsza od łuku i wymagała znacznie mniej szkolenia. W ciągu następnych 30 lat wyprodukuje się w Japonii 300 tysięcy Teppo. Niebawem liczba Teppo na wyspach przewyższy liczbę arkebuzów w całej Europie.

Przewaga Katany nad Tachi była coraz powszechniej dostrzegana. Nowy kształt miecza noszonego ostrzem ku górze okazał się bardzo skuteczny w czasie walki. Nazwano go Katateuchi, Katate oznacza jedną ręką, Uchi uderz. Monouchi i Mihaba miały taką samą szerokości co dawało głowni silny wygląd. Nakago stało się krótsze, aby zmniejszyć ciężar miecza i ułatwić uchwyt jedną ręką. Większość wytwarzanych w tym czasie Katateuchi miała długość 60-65 cm, nazwa Katana pojawi się dopiero w epoce Edo.

Ogromne zapotrzebowanie na miecze powodowało, że nie wszystkie były produkowane w takim samym standardzie. Termin Kazuuchimono lub Tabagatana był używany do odróżnienia mieczy masowo kutych od mieczy wykonywanych na pojedyncze zamówienie, którym kowal poświęcał dużo więcej czasu. Miały więc lepszą jakość. Kazuuchi oznacza produkowane masowo. Tabagatana oznacza, że zostały sprzedane w pakiecie np. 100 szt. Na dwór kupującego dostarczano gołe głownie, a jego zbrojmistrze ubierali je w proste, tanie oprawy. W czasie dynastii Ming (1368-1644) eksportowano do Chin dziesiątki tysięcy japońskich głowni. Istnieje opinia, że miecze te są mniej cenione przez kolekcjonerów z powodu ich gorszej jakości. Jestem przeciwnego zdania, jest wiele wspaniałych głowni Kazuuchimono. Ich zaletą jest niższa cena. Ponadto nie można uznać, że w walce były mniej skuteczne.

W 1551 roku pojawił się nowy gracz w grze o tron Japonii. Nobunaga Oda został głową rodu Oda. Jeszcze w 1549 roku zamówił 500 Teppo dla stworzenia nowej formacji strzelców nazwanej później Teppo Gumi. Jego pierwszym celem było opanowanie wewnętrznych konfliktów w klanie i obrona rodzinnej prowincji Owari przed agresywnymi sąsiadami ze wschodu klanami Imagawa i Matsudaira, oraz klanem Saito z północy.

W 1567 roku Nobunaga zajął prowincję Mino pokonując klan Saito. 2 lata wcześniej klany Matsunaga i Miyoshi dokonały zamachu stanu w Kyoto, zabijając szoguna Ashikagę Yoshiteru przejęły władzę. Prawowity następca szoguna, brat zabitego Yoshiyaki, zwrócił się do Nobunagi o pomoc w odzyskaniu sukcesji. Oda zyskał doskonałą okazję do realizacji planów przejęcia rządów w Japonii, kto miał Kyoto mógł sięgnąć po władzę w kraju. 

7 listopada 1568 wojska Ody wkroczyły do Kyoto, usunięto uzurpatorów. Yoshiyaki został szogunem. Nobunaga zaczął wpływać na jego decyzje i ograniczać kompetencje. Stopniowo administracja szogunatu stawała się jego marionetką, ale zwolennicy Ashikagów, czerpiący przez lata korzyści z zajmowania intratnych stanowisk i urzędów stanowili dużą siłę. Praktycznie daimyo całego kraju na zachód i północ od Kyoto byli przeciw niemu, obserwowano jak powiększał swoje zdobycze i podporządkowywał kolejne klany, bano się tak drapieżnej ekspansji.

Późne Muromachi (1555-1595)

Klan Oda budował siłę. Był w stanie ciągłej wojny z sąsiadami, szczególnie silni i niebezpieczni byli Imagawa. W 1558 roku na służbę Nobunagi trafił prosty Ashigaru o nazwisku Tokachiro Kinoshita, później zmieni je na Toyotomi Hideyoshi.

W 1560 roku, pod Okehazama, 3 tys. wojowników Nobunagi pokonało 8 razy większe siły Imagawa. Zginął Yoshimoto Imagawa, głowa klanu. Rozpadły się dotychczasowe sojusze. Wielu wasali Imagawa przeszło na stronę klanu Oda. W bitwie pod Okehazama pierwszy raz na polu bitwy wyróżnił się Toyotomi Hideyoshi.

Po bitwie pojawiła się druga bardzo ważna postać Motoyasu Matsudaira. W 1567 roku zmieni za zgodą cesarza nazwisko na Ieyasu Tokugawa. Wcześniej klan Matsudaira był sprzymierzony z klanem Imagawa. Motoyasu był związany przysięgą z głową klanu Imagawa Yoshimoto. Śmierć Yoshimoto zwolniła go z przysięgi. Zawarł z Nobunagą sojusz, stał się jego oficjalnym wasalem, wkrótce będzie najważniejszym.

W 1570 roku Nobunaga zaczął eliminować przeciwników. W marcu, pod błahym pretekstem, wkroczył do prowincji Echizen podporządkować sobie klan Asakura. Sojusznikiem Asakura od dawna był klan Asai z prowincji Omi, który miał siedzibę w górskim zamku Odani na północnym wschodzie jeziora Biwa. Głowa klanu Asai Nagamasa był szwagrem Nobunagi, poślubił jego siostrę Oichi. Wieloletnia przyjaźń z Asakura przeważyła, wystąpił przeciw Odzie, który wobec przewagi połączonych klanów wycofał się do Kyoto.

W lipcu Nobunaga, wsparty przez Tokugawę, zgromadził armię 28 tys. wojowników i wyruszył zdobyć zamek Odani. Asai Nagamasa wsparty przez Asakurę, wyszedł mu na przeciw na czele 20 tys. armii. 30 lipca, nad rzeką Ane, koalicja Ody i Tokugawy pokonała wojska obu klanów. Zwycięstwo nie dało strategicznego sukcesu, Asai i Asakura utrzymali swoje silne pozycje.

Kolejnym problem Nobunagi była armia mnichów wojowników Sohei, stanowiąca od setek lat potężną siłę. Główną bazą Sohei była świątynia Enryakuji na górze Hiei na wschód od Kyoto. 400 lat wcześniej cesarz Go-Shirakawa miał powiedzieć :

" Są trzy rzeczy, nad którymi nie mam absolutnie żadnej mocy : gra w kości, przypływ rzeki Gamo i wojownicy-mnisi z góry Hiei."

Przez setki lat najsilniejsze klany Japoni usiłowały złamać Sohei, bez powodzenia. Mnisi uczestniczyli w spiskach, przewrotach, nie wahali się mordować. Dzisiaj kogoś popierali, aby jutro wystąpić przeciw niemu.

Sohei popierali przeciwników Ody i ustawicznie atakowali go. Do wojny z Nobunagą włączyła się liga Ikko Ikki, składająca się z chłopów, mnichów, ubogich samurajów i roninów występujących przeciw rządom daimyo. Kierowała nimi sekta buddystów Jodo Shinshu. Ikko stanowili dużą siłę w prowincjach graniczących z Kyoto. Stworzyli potężne ośrodki w fortecach Ishiyama Honganji w Osace, w delcie Nagaschimy w Owari, oraz nadmorskich prowincjach Echizen i Kaga. Sytuacja Ody stawała się coraz trudniejsza.

Ikko byli coraz bardziej agresywni. W sierpniu 1570 roku Nobunaga podjął nieudaną próbę zdobycia Ishiyama Honganji. Rozpoczął oblężenie i izolację fortec. O sile Ikko świadczy fakt, że będzie ono trwało 10 lat. Dopiero w 1580 roku obrońcy poddadzą się.

Asakura i Asai otrząsneli się po porażce. Jesienią poprowadzili 30 tys. armię na zamek Nobunagi Usayama. Wsparli ich mnisi z góry Hiei. Zamek upadł. Broniący go młodszy brat Nobunagi, Oda Nobuoki, odebrał sobie życie. Odsiecz wojsk Ody była spóźniona. Asai i Asakura schronili się u mnichów na górze Hiei.

Nobunaga postanowił po kolei wyeliminować przeciwników. Zaczął od Ikko Nagashima. W maju zaatakował fortyfikacje delty i poniósł sromotną porażkę. Następną, też nieudaną, próbę zdobycia Nagashimy podejmie dwa lata później. Dopiero w 1574 roku spacyfikuje Ikko w fortyfikacjach delty i na jej wybrzeżach. Zginą dziesiątki tysięcy wojowników i cywilnych mieszkańców. W finale pacyfikacji każe podpalić dwie fortece, w których schronią się ostatni obrońcy i pozostali przy życiu mieszkańcy delty. Spłonie ponad 20 tys. mężczyzn, kobiet i dzieci.

Po porażce w delcie Nagashimy zabrał się za mnichów Sohei. We wrześniu 1571 roku 30 tys. wojowników otoczyło górę Hiei. Spalono osady u jej stóp i na zboczach, mieszkańcy zostali zabici lub uciekli w górę do świątyni. Idąc na szczyt zabijano wszystkich. Świątynię zrównano z ziemią. Rzeź pochłonęła ponad 20 tys. ofiar, nikogo nie pozostawiono przy życiu. Nobunaga pokazał, że nie ma litości dla wrogów. Potęga mnichów została złamana, utracili swoje polityczne i militarne znaczenie.

W październiku 1572 roku Takeda Shingen wspierany przez klan Hojo zaatakował ziemie Tokugawy w Totomi. Ieyasu poprosił Nobunagę o pomoc. Ten początkowo się wahał, wysłał jednak na pomoc 3 tys. żołnierzy. Podobno Tokugawa zaszantażował Nobunagę zawarciem pokoju z Takedą, co oznaczałoby jego przejście na stronę wrogiego obozu. 26 stycznia 1573 roku obie armie starły się w bitwie pod Mikatagahara. Liczebniejsza armia Takedy, dowodzona przez Shingena, zadała wojskom Tokugawy ciężkie straty. On sam omal nie zginął walcząc w pierwszej linii, z resztkami wojsk wycofał się do zamku Hamamatsu. Wiedząc, że Shingen idzie za nim postanowił zablefować. Kazał zostawić otwarte bramy, rozpalić lampy i bić w bębny. Spektakl spowodował, że generałowie Takedy nabrali podejrzeń, że są wciągani w pułapkę. Nie przystąpili do oblężenia, rozbili obóz. W nocy elitarny oddział samurajów Tokugawy zaatakował z zaskoczenia wprowadzając zamieszanie i panikę w szeregach Takedy. Shingen przekonany, że nadchodzą oddziały Nobunagi z odsieczą zrezygnował z oblężenia i wycofał się z ziem Tokugawy. Takeda i Oda znaleźli się w stanie otwartej wojny. W maju tego samego roku, od przypadkowego postrzału, zmarł Takeda Shingen, Nobunadze znów sprzyjało szczęście. Następcą został syn zmarłego Katsuyori, nie mógł jednak dorównać ojcu, który był jednym z najwybitniejszych wodzów ówczesnych czasów, brakowało mu jego doświadczenia i roztropności. Ponadto lekceważył opinie generałów, którzy przez wiele lat walczyli u boku Shingena.

Wojna nadal trwała ze zmiennym szczęściem dla obu stron. Przełomem stała się bitwa pod zamkiem Nagashino w 1575 roku. Obroną fortecy dowodził Sadamasa Okudaira, wasal Tokugawy. 17 czerwca Takeda Katsuyori rozpoczął oblężenie. Tokugawa i Oda ruszyli na pomoc obleganym.

Wojska klanu Takeda, uważane były za niezwyciężone i najlepsze w Japonii. Pod Nagashino liczyły 15 tys. zbrojnych, 12 tys. zostało skierowanych do bitwy z czego jedną czwartą stanowiła słynna jazda Takedy. Pozostali kontynuowali oblężenie zamku.

Armia Tokugawy i Ody, oparta na lekkiej piechocie Ashigaru, liczyła 38 tys. ludzi. W jej skład wchodziła nowa formacja Teppo Gumi, 3 tyś. strzelców uzbrojonych w arkebuzy Teppo. Po raz pierwszy w historii strzelcy mieli być podstawowym elementem taktyki przyszłej bitwy.

Na miejsce starcia Nobunaga wybrał równinę nieopodal zamku, którą przecinał strumień Rengogawa. W odległości 50 metrów od koryta rzeczki, którą musiały przeskoczyć konie spowalniając atak, kazał postawić mocny płot z grubych pali o długości 2 tys. m. za którym rozlokowano 3 szeregi strzelców, po pokonaniu Rengogawy przez atakujących miała nastąpić pierwsza salwa.

Takeda Katsuyori, zlekceważył informacje zwiadowców, założył, że deszczowa pogoda uniemożliwi skuteczny ogień z arkebuzów, a jego nie pokonana kawaleria rozbije formacje przeciwnika. 12 tys. wojowników podzielił na 4 rzuty po 3 tys. ludzi. Miały kolejno atakować linię sprzymierzonych. Za konnicą biegły piesze oddziały, które miały neutralizować stratowane linie obrońców.

Przewidywania Katsuyoriego nie sprawdziły się. Strumień i przeszkody ustawione w nocy skutecznie spowolniły szarże. Po nocnej burzy grunt był ciężki, błotnisty. Szeregi strzelców oddawały salwę za salwą, łucznicy zasypywali wroga gradem strzał. Kolejne ataki po ciałach towarzyszy i zabitych koni, załamywały się pod ogniem strzelców Nobunagi. Część napastników zdołała przedrzeć się za palisadę. Ashigaru uzbrojeni w yari, naginaty i miecze szybko ich wyeliminowali. Ostateczną klęskę Takedy pogłębiła utrata wielu doświadczonych generałów, którzy utartym zwyczajem osobiście prowadzili szarże na czele swoich oddziałów stając się pierwszymi ofiarami kul.

Bitwa pod Nagashino uznawana jest za punkt zwrotny w historii japońskiej sztuki wojennej. Nazywana jest pierwszą nowoczesną bitwą w Japonii. 800 lat wcześniej wojna z plemionami Emischi wsadziła samuraja na konia co zapoczątkowało epokę długiego miecza Tachi. Bitwa pod Nagashino sprowadziła samuraja z powrotem na ziemię, nastąpił zmierzch epoki Tachi, nadszedł czas Katany i arkebuza Tanegaschima Teppo. Oczywiście były to zmiany rozciągnięte w czasie, ale wydarzenia historyczne stanowiły punkty zwrotne w historii Japonii, sztuce wojennej i historii Nihonto .

W tym czasie Ikko w Echizen, wspomagani przez oddziały Ikko Kaga, wywołali zamieszki. Armie Nobunagi weszły z dwóch stron do ogarniętej buntem prowincji. Desant morski, wylądował na północy. Oda wszedł od południa. Zdobyto miasto i zamek Fuchu, bastion Ikko. Brutalność jaką zaprezentował Nobunaga zepchnęła w cień pacyfikację Ikko w Nagashimie i mnichów na górze Hiei. Nie pozostawiano nikogo przy życiu. Część obrońców i okoliczni mieszkańcy uciekli w pobliskie góry. Przez następne dni oddziały Nobunagi przeszukiwały je wyłapując uciekinierów. Między 15 i 19 sierpnia schwytano 12,5 tys. ludzi. Nobunaga kazał zabić wszystkich jeńców, bez względu na wiek i płeć. Szacowano, że pacyfikacja Ikko w Echizen kosztowała życie 30 do 40 tys. ludzi.

W 1582 roku nastąpił kolejny atak połączonych wojsk Ody i Tokugawy na ziemie Takedy. Tym razem sojusznicze armie odniosły całkowite zwycięstwo. Katsuyori razem z najstarszym synem, Nobukatsu popełnili seppuku, Nobunaga kazał zgładzić wszystkich pozostałych przy życiu członków klanu. Po rozbiciu Takedy, Tokugawa wcielił do swojej armii pozostałości jego armii. Oda Nobunaga kontrolował wówczas 33 z 66 historycznych prowincji Japonii.

Smierć Ody Nobunagi

W połowie czerwca 1582 roku Nobunaga zajął kwatery w świątyni Honnoji w Kyoto. Towarzyszył mu niewielki oddział ochrony. W nocy z 20 na 21 czerwca świątynię okrążyły oddziały Akechiego Mitsuhide, jednego z najzdolniejszych generałów Ody. Podpalono budynki świątyni. W sytuacji bez wyjścia Oda Nobunaga odebrał sobie życie. Miał 48 lat. Wkrótce po tym otoczono w pobliskiej świątyni najstarszego syna Nobunagi, Nobutada też popełnił seppuku.

12 dni po śmierci Nobunagi Hideyoshi pokonał armię zdrajcy, Akechi Mitsuhide zginął. Głównymi kandydatami do władzy w Japoni byli Toyotomi Hideyoshi, Shibata Katsuie oraz Tokugawa Ieyasu. Tokugawa pozostał neutralny, wokół pozostałych dwóch skupili się byli wasale Ody. Musiało dojść do walki między dotychczasowymi sojusznikami. Zimą 1584 roku, w bitwie pod Shizugatake, Hideyoshi zwyciężył armię Shibaty Katsuiego, pokonany popełnił seppuku.

Wiosną 1584 niespodziewanie doszło do konfliktu między Hideyoshim i Tokugawą. Nie chodziło o schedę po Nobunadze, Ieyasu przeszkodził Hideyoshiemu w realizacji planu zwasalizowania klanu Oda. Doszło do kilkumiesięcznej wojny zwanej Kampanią Komaki i Nagakute. Bitwy staczano na ziemiach klanu Oda, zdobywano ich zamki. Pomimo sporych strat, Hideyoshi stracił 40 tys. ludzi a Ieyasu 18,5 tys, nie zrobili sobie specjalnej krzywdy. Zawarli układ, Ieyasu przysiągł utrzymać pokój i wspierać Hideyoshiego, w zamian za gwarancję niezależności. Porozumienie przypieczętowało małżeństwo Tokugawy z przyrodnią siostrą Hideyoshiego Asahi no Kata i adoptowanie przez Hideyoshiego drugiego syna Ieyasu Ogimaru, znanego też jako Yuki Hideyasu. Asahi była żoną Saji Hyuga no kami. Gdy Hideyoshi zdecydował o jej nowym małżeństwie Saji Hyuga popełnił seppuku, żeby nie być przeszkodą w tak istotnym politycznie związku.

Pod koniec 1603 roku, w wieku 60 lat, Ieyasu Tokugawa otrzymał z rąk cesarza Go Yozei tytuł Szoguna. W 1605 roku przekaże władzę synowi Hidetadzie. Będzie żył jeszcze jedenaście lat, kontrolując z boku sprawy kraju i własnego domu. Szogunat Tokugawa, stał się trzecią dynastią szogunów, po rodach Minamoto i Ashikaga.

W tym miejscu należy wspomnieć o losach Toyotomi Hideyoriego po bitwie pod Sekigaharą. Syn Hideyoshiego utracił należną po ojcu sukcesję, ale nadal cieszył się autorytetem. Pozostawał dla Tokugawy potencjalnym zagrożeniem, Ieyasu bacznie obserwował jego działania. W 1614 roku Hideyori zebrał koalicję zwolenników i wystąpił przeciw Tokugawie. Prawdopodobnie sam Tokugawa sprowokował go, chcąc mieć pretekst do ostatecznego pozbycia się zagrożenia. W grudniu rozpoczął oblężenie Osaki. Po dwóch miesiącach zawarto rozejm. Tokugawa postanowił jednak, że za wszelką cenę wyeliminuje ostatniego oponenta. W maju ponownie zaatakował Osakę. 5 czerwca 1615 roku twierdza upadła. Hideyori z matką Yadobashi popełnili samobójstwo. Zakończyło to krótką historię 57 lat klanu Hideyoshiego Toyotomi.

Pole bitwy końca epoki Muromachi należało do formacji piechurów z arkebuzami. Niektóre ciężkie i grube pancerze chroniły przed pociskami. Miecze stały się cięższe i bardziej wytrzymałe, ale utraciły elegancję. Katana ostatecznie zastąpiła Tachi. Oczywiście zmiana ta była powolną ewolucją. Jest wiele głowni "pomiędzy", których nie można w sposób jednoznaczny umieścić w określonej kategorii.

Przyszła moda noszenia przez samuraja kompletu mieczy w jednakowych oprawach nazwanego Daisho, długi miecz Daito i krótki Shoto, katana i Wakizashi.

Był to w historii Japonii bardzo ważny okres przejścia od stagnacji zdecentralizowanego systemu feudalnego do centralnie zarządzanego zjednoczonego państwa, co zaowocowało wzrostem gospodarczym i rozkwitem kultury. Już u schyłku Muromachi widać początki rewolucji artystycznej nadchodzącej epoki Momoyama, która wprowadziła Japonię do epoki Edo .

Tokugawa miał doświadczenie wojskowe, silną armię i lojalnych wasali. Pozostali regenci oddzielnie byli słabi. Było jasne, że sięgnie po sukcesję Hideyoshiego i zrobi to szybko, zanim konkurenci urosną w siłę.

Patrząc obiektywnie było to w najwyższym interesie Japonii. Tylko w ten sposób, mógł zostać utrzymany pokój zaprowadzony po setkach lat wojen domowych. Rozpoczęła się ostatnia faza okresu Sengoku Jidai. W ciągu dwóch lat powstały dwie koalicje Zachodnia, stworzona przez czterech regentów, zrzeszająca 23 klany i Wschodnia Tokugawy, skupiająca 29 klanów.

21 października 1600 roku, pod miastem Sekigahara, Wschód pod dowództwem Tokugawy, w sile 130 tys. wojowników, starł się z liczącą 80 tys. żołnierzy armią Zachodu, którą dowodził Ishida Mitsunari. Szalę zwycięstwa przechyliło przejście na stronę Tokugawy części wojsk przeciwnika. Ishida jako jeden z pierwszych uciekł z pola walki. Kilka dni później został pojmany i wraz z kilkoma dowódcami Wschodu publicznie stracony. Bitwa pod Sekigaharą była przełomem w historii Japonii. Ieasu odniósł całkowite zwycięstwo które dało rodowi Tokugawa pełnię władzy przez następne 250 lat i ostatecznie zakończyło trwający ponad 500 lat okres wojen domowych.

Po wygranej wojnie rozdzielił ziemie pokonanych rodów pomiędzy lojalnych mu wasali. Posiadłości nielicznych daimyo zachodu pozostawił nietknięte, ale większość klanów pokonanej koalicji pozbawiono ziemi.

MUROMACHI  1394-1595,  

Zmierzch miecza Tachi, najemni wojownicy Aschigaru, 100 lat krwawych wojen Sengoku Jidai, broń palna zmienia oblicze wojny, upadek szogunatu Aschikaga

Ieyasu Tokugawa

W 1585 roku Toyotomi podbił wszystkie cztery prowincje na Shikoku. Na drodze do kontroli nad całym krajem stały jeszcze dwa bardzo silne klany Shimazu władający wyspą Kyushu i Hojo z rejonu Kanto na wschodzie. Jeszcze w tym samym roku licząca 120 tys. armia Hideyoshiego weszła na Kyushu i po krótkiej kampanii pokonała Shimazu, klan został zmuszony do uznania jego zwierzchnictwa. Większą część zdobytych ziem Hideyoshi nadał swoim generałom.

W 1590 roku zaatakował Hojo, ostatni niezależny klan Japonii, rządzący ośmioma prowincjami regionu Kanto. Głową rodziny był Ujimasa Hojo, nie miał on nic wspólnego z klanem Hojo okresu Kamakura. Hideyoshi nakazał mu złożyć hołd i poddać się jego władzy, Hojo odmówili. Toyotomi poprosił Tokugawę o wsparcie. Ten, pomimo przyjaźni z Ujimasą, wsparł Hideyoshiego. Zapewne mógł odmówić, ale wiązał go układ zawarty po kampani Komaki i Nagakute. Pakt mógł złamać, ale wiedział, że wtedy będzie następnym którego najedzie ponad 100 tys. wojowników Hideyoshiego. Nie miał ambicji przejęcia władzy, dołączył do operacji na czele 30 tys. ludzi. Część sił zaatakowała kilka przygranicznych zamków Hojo. Hideyoshi i Tokugawa, z większością armii, przystąpili do oblężenia Ujimasy w Odawara. Nie szturmowali zamku. Odcięli drogi dostaw i czekali, aż obrońcom skończą się zapasy. Oblężenie rozpoczęło się w maju, zakończyło 4 sierpnia. Straty stron były znikome. Po poddaniu się Ujimasa Hojo i jego brat Ujiteru popełnili seppuku. Zakończyło to praktycznie historię klanu Go-Hojo sięgającą 1430 roku. Od tej chwili Hideyoshi sprawował władzę nad wszystkimi wyspami, oczywiście poza Hokkaido, które Japończycy skolonizowali w XIX wieku.

W trakcie oblężenia stosunki między Hideyoshim i Tokugawą zacieśniły się. Hideyoshi zaproponował interes, zaoferował 8 prowincji klanu Hojo w zamian za 5 domen Tokugawy, w tym Mikawę. Ieyasu zgodził się. Była to bardzo dobra decyzja. Zyskał ziemie łatwe do obrony, z jednej strony chroniło je morze, z drugiej góry. Odizolowane położenie Kanto pozwoliło Tokugawie trzymać się z dala od głównego nurtu wydarzeń politycznych i zachować względną niezależność od Toyotomiego.

Objęcie ziem Kanto było ryzykowne. Tokugawa musiał polegać na niepewnej lojalności samurajów odziedziczonych po Hojo. Poradził sobie doskonale. Zreformował administracje prowincji Kanto i organizację gospodarki. Przejął kontrolę nad miejscowymi samurajami i uspokoił ich. W ciągu kilku lat stał się po Hideyoshim drugim najsilniejszym daimyo w Japonii . Japońskie przysłowie mówi "Ieyasu wygrał Imperium, ustępując".

W 1592 roku Toyotomi uderzył na Koreę, co było wstępem do jego planów podboju Chin i Indii. Pomimo sukcesów w pierwszej fazie kampanii poniósł klęskę. Siły Tokugawy nie brały udziału w inwazji.

W 1593 roku przyszedł na świat syn i następca Hideyoshiego - Hideyori Toyotomi. W 1598 roku stan zdrowia Hideyoshiego znacznie sie pogorszył. Chcąc zabezpieczyć przyszłość syna powołał sześciu regentów, którzy po jego śmierci mieli rządzić do czasu osiągnięcia przez Hideyoriego pełnoletności. Byli to Tokugawa Ieyasu oraz pięciu najwierniejszych wasali Hideyoshiego. Zmarł 18 września tego samego roku, miał 62 lata.

Po śmierci Hideyoshiego Tokugawa, ostatni z trzech zjednoczycieli, został sam. Był najbardziej znaczącym i najsilniejszym możnowładcą pośród regentów. Ponad 20 lat lat wspierał Nobunagę w jego walce o zjednoczenie Japonii. Po śmierci Ody pozostał neutralny, nie przeszkadzał Hideyoshiemu w sięgnięciu po sukcesję Nobunagi. Wprawdzie doszło między nimi do konfliktu zakończonego kampanią Komaki i Nagakute, ale pogodzili się. W 1590 roku wsparł Hideyoshiego w walce z Hojo. Teraz razem z pięcioma daimyo miał sprawować władzę w Japonii w imieniu 6-cio letniego chłopca. Był doświadczony, przenikliwy i przewidujący. Wiedział, że taka 6-cio władza nie ma szans się utrzymać. Raczej prędzej niż później ktoś zacznie w tajemnicy tworzyć koalicję, żeby wyeliminować pozostałych. Nowa wojna domowa była nieunikniona.

Hideyoshi Toyotomi

Oda Nobunaga