W 1180 roku rodzina Minamoto, stanęła na czele powstania przeciw cesarzowi i Heike.

W przededniu Wojny Gempei musiał jednak ulec sile kuzyna Minamoto Yoritomo, uznać jego władzę i oddać swojego syna Yoshitakę jako zakładnika.

Upokorzenie było bolesne, ale ambicje nie wygasły. Yoshinaka postanowił uderzyć na Kyoto, pokonać Heike i zostać największym wojownikiem w kraju.

Yoshinaka ruszył do walki, obok niego Tomoe jako jeden z jego dowódców. Opisał ją anonimowy kronikarz wydarzeń tamtych czasów:

" Tomoe była wyjątkowo piękna, miała białą skórę, długie włosy i czarujące oblicze. Była też doskonałym łucznikiem, z mieczem w dłoni była wojownikiem wartym tysiąca wojowników, gotowa była zmierzyć się z demonem lub bogiem, konno lub pieszo. Prowadziła konia niezwykle umiejętnie, bez wahania zjeżdżała stromiznami w dół. Gdy nadchodził czas bitwy Yoshinaka wysyłał ją jako pierwszego kapitana; wyposażona w ciężką zbroję, długi miecz i potężny łuk, dokonywała więcej czynów męstwa niż jakikolwiek jej wojownik. "

[ The Tale of The Heike ]

Do historii przeszło kilka czynów Tomoe :

6 stycznia 1181 roku walczyła w bitwie nad rzeką Yokota. Osobiście pokonała siedmiu samurajów. Ich głowy, jako trofea, otrzymał w prezencie Yoshinaka. Było to w owych czasach honorowym obyczajem zwycięzcy, ale hańbiło pokonanego.

W czerwcu 1183 roku w bitwie na przełęczy Kurikara poprowadziła zwycięski atak ponad tysiąca jeźdźców Yoshinaki na siły Heike.

W styczniu 1184 roku w bitwie o Uchidenohama nad jeziorem Biwa poprowadziła oddział 300 wojowników Yoshinaki do samobójczego ataku na armię 6 tys. kawalerii Heike. Ocalała tylko ona i jej 4 wojowników.

Yoshinaka zaczął wygrywać wojnę, kampania przeciw Heike była sukcesem, bardzo osłabiła ich siłę. Zwyciężył na przełęczy Kurikara i w Sinohara, zdobył Kyoto, pojmał cesarza Go Shirakawę, chciał utworzyć nowy rząd, przejąć władzę w Japonii i w klanie Minamoto. Głowa rodu Yoritomo musiał interweniować. Zadanie zdyscyplinowania kłopotliwego kuzyna otrzymał Minamoto Yoshitsune.

W lutym Yoshitsune poprowadził wojska. Yoshinaka przygotowując obronę podzielił armię i zajął dwa stanowiska przy mostach Uji i Seta na rzece Uji. Yoshitsune zaatakował most Uji, a jego brat Noriyori poprowadził atak na most Seta, oba były udane. Zdziesiątkowane wojsko Yoshinaki straciło serce do walki i uciekło. Na wieść o tym Yoshinaka zarządził opuszczenie Kyoto i uciekł z resztką armii. Cały czas towarzyszyła mu Tomoe. Pościg osaczył ich pod Awazu. W sytuacji bez wyjścia Yoshinaka rozkazał Tomoe, aby opuściła pole walki, ponieważ byłoby dla niego hańbą umrzeć u boku kobiety. Tomoe niechętnie zgodziła się, ścinając najpierw głowę kolejnemu ze swoich wrogów. Część źródeł mówi, że osaczony Yoshinaka popełnił samobójstwo, jedno z pierwszych w historii Seppuku. Inne, że zamierzał znaleźć ustronne miejsce dla popełnienia Seppuku, ale jego koń utknął w błocie, co dało wrogom szansę zbliżenia się i zabicia go.

Pokonany przez Minamoto Yoshitsune w Kyoto uciekał z Tamoe i resztkami swojej armii. Stoczyli bitwę nad rzeką Uji. Yoshinaka przegrał, ale uszedł z życiem wraz z Tomoe. 21 lutego 1184 Yoshitsune pościg dopadł ich pod Awazu. Yoshinaka nie miał szans. Po stronie Minamoto walczył samuraj Uchida Ieyoshi. Gdy zobaczył Tomoe zaatakował chcąc ją schwytać, ale Tomoe zrobiła unik i rzuciła w niego mieczem tak skutecznie, że padł zabity. Samuraj Hatakayama no Shigetada też chciał ją uwięzić, umknęła mu.

W sytuacji bez wyjścia, gdy przy życiu pozostał tylko Yoshinaka i 5-ciu najwierniejszych wojowników, rozkazał Tomoe, aby opuściła pole walki. Powiedział, że chce zginąć w tej bitwie razem z przybranym bratem Imai Kanehira, a obecność przy tym kobiety okryje go hańbą.

W chwili tej zbliżyło się do nich trzydziestu jeźdźców, prowadzonych przez Ondę no Hachiro Moroshige, sławnego w prowincji Musashi z wielkiej siły i umiejętności. Tomoe wjechała między nich i jednym ciosem miecza ścięła głowę Moroshige. Ponoć po tym czynie odrzuciła hełm i zbroję , opuściła pole walki.

Dlaczego Yoshinaka nakazał Tomoe ucieczkę? Mógł się obawiać, że jej śmierć będzie bardziej spektakularna i zaćmi jego koniec. Znalazłem też opis, że kazał jej pozostać przy życiu, aby mogła pojechać do jego rodzinnej prowincji i opowiadać o ostatniej bitwie i honorowej śmierci. Miało to dać początek legendzie nieustraszonego, wielkiego samuraja.

Niektórzy twierdzą, że została pojmana i zniewolona przez Wada Yoshimori, stronnika Minamoto no Yoritomo. Została jego konkubiną i urodziła mu syna. Kiedy w 1213 roku rodzina Hojo zniszczyła rodzinę Yoshimori, a sam Wada zginął, Tomoe przyjęła święcenia i została mniszką buddyjską. Do śmierci w wieku 91 lat recytowała sutry za duszę Lorda Kiso no Yoshinaka.

Jeszcze inni mówią, że po śmierci Yoshinaki zabiła napastników, zabrała jego głowę i utopiła w morzu, aby nikt jej nie zbeszcześcił. Opowieści mieszają się i wzajemnie wykluczają.

To, co naprawdę działo się z Tomoe Gozen przed i po bitwie z Awazu, zapewne nigdy nie zostanie wyjaśnione. Na pewno jest historyczną postacią i odegrała istotną rolę w wojnie Gempei. Gdyby tak nie było, w kraju w którym kobieta zawsze była w cieniu mężczyzny, nie powstała by legenda o kobiecie wojowniku przewyższającym swoimi czynami wielu samurajów.

Kobiety samuraje odegrały znaczącą rolę w historii Japonii. W przeciwieństwie do mężczyzn nie mogły posiadać majątku ani pełnić funkcji państwowych. Znane są przykłady, kiedy żona samuraja zdobywała ogromną władzę – jak w przypadku żony Ashikagi Yoshimasa, VIII Szoguna Japonii. Z kolei żona Toyotomi Hideyoshi, przywódcy zaangażowanego w proces zjednoczenia Japonii, miała ponoć ogromy wpływa na swojego męża i sterowała nim .

Kobiety – wojowniczki były zwolnione z prac fizycznych, mogły zdobywać wiedzę, uczyć się pisania i czytania, a także studiować literaturę, filozofię i poezję.

Niezależnie od okoliczności jej życia postać Tomoe przez osiem wieków obrosła legendą, zyskała reputację niezwyciężonego wojownika i wzoru lojalności. Mit zatarł prawdziwą historię Tomoe Gozen, legenda trwa do dzisiaj w przedstawieniach Kabuki, opowieściach i filmach zapewniając Tomoe reinkarnację...

Żyła na przełomie epok Heian i Kamakura. Jak wiele kobiet z rodzin samurajów od dziecka uczono ją sztuk walki. Miała do tego wyjątkowe zdolności.

Przeznaczenie związało jej życie z Minamoto no Yoshinaką, znanym też jako lord Kiso Yoshinaka. Był generałem w armii wielkiego klanu Minamoto. Gdy dorosła zaczęła służyć mu jako samuraj, tak jak jej starsi bracia. Zakochali się w sobie. Prawdopodobnie została żoną Yoshinaki, na pewno byli kochankami.

W 1180 roku książę Mochihito, syn zdetronizowanego cesarza Go Shirakawa, wezwał klan Minamoto, zwany Genji, do powstania przeciw rodzinie Taira, inaczej nazywanej Heike, która zdominowała dwór cesarski, uzurpowała sobie władzę w Japonii zamykając w areszcie domowym emerytowanego cesarza Go-Shirakawę i przejmując większość kluczowych stanowisk w rządzie. Minamoto mieli stanąć przeciw wrogowi który dwadzieścia lat wcześniej w czasach Heiji niemal ich unicestwił, rozpoczęła się wojna Gempei.

Do powstania namówił księcia

W 1180 roku apel księcia Mochihito dotarł do Genji we wszystkich prowincjach również do Minamoto Yoshinaki. 26-cio letni samuraj pochodził z linii Seiwa Genji, urodził się w prowincji Musashi. Jego ojciec Yoshikata zginął w wyniku waśni rodzinnej z bratem Minamoto Yoshitomo, ojcem Minamoto Yoritomo. Urodzony rok przed śmiercią ojca Yoshinaka został uchroniony przed jego losem, wywieziono go w góry Kiso i oddano pod opiekę rodzinie Nakahary no Kaneto która kontrolowała prowincję Shinano. Dorastał w górach Kiso, jego mlecznym bratem był Imai Kanehira później jego pierwszy wasal i przyjaciel. Od nazwy gór przyjął imię Kiso no Yoshinaka. Ambicją młodego samuraja było odzyskanie ziem ojca w prowincji Musashi i przejęcie przywództwa w rodzinie. W przededniu Wojny Gempei musiał jednak ulec sile kuzyna Minamoto Yoritomo, uznać jego władzę i oddać swojego syna Yoshitakę jako zakładnika.

Upokorzenie było bolesne, ale ambicje nie wygasły. Yoshinaka postanowił uderzyć na Kyoto, pokonać Heike i zostać największym wojownikiem w kraju.

GOZEN  TOMOE  1157-1247    Legendarna kobieta Samuraj,  Onna Musha

Grobowiec Kiso no Yoshinaki.

Grób Tomoe Gozen stoi jak strażnik obok grobu Kiso no Yoshinaki w Tokuonji, rodzinnej świątyni rodu Kiso w mieście Kiso.

Pomnik Tomoe Gozen i Lorda Kiso no Yoshinaki  Yakata Museum w Miyanokoshi

Bitwa na przełęczy Kurikara, Tomoe Gozen i Yoshinaka Minamoto, drzeworyt sygnowany Kuniyoshi 1845 rok

Tomoe Gozen z głową Uchida Ieyoshi, w tle Wada Yoshimori,  drzeworyt sygnowany Chikanobu (1838-1912)

Yoshinaka Minamoto i Tomoe Gozen nad rzeką Uji Japoński drzeworyt XIX w.  ( zbiory własne)