Miecz samuraja

Historia Japonii mieczem napisana

Japoński miecz był groźną zabójczą bronią. Jego historia jest nierozerwalnie połączona z historią kraju wiśni. Żeby poznać i zrozumieć ewolucję miecza w czasie trzeba poznać dzieje Japonii.

* miecz jest duszą,

 jeśli dusza nie jest prawa

także miecz nie może być prawy

zanim zaczniesz studiować miecz

musisz znaleźć swoją duszę *

Miecz samuraja

 W Europie miecz a później szabla były tylko bronią. Rycerz nie był z nimi  emocjonalnie związany. Wyparte przez broń palną uległy zapomnieniu.

W Japonii miecz samuraja był nierozerwalnie połączony z właścicielem. Kult jakim go otaczano przetrwał do naszych czasów. Kowale nie byli zwykłymi rzemieślnikami ze swoich dzieł uczynili przedmiot sztuki. Miecz musiał być perfekcyjnie skuteczny w walce i jednocześnie piękny.  Uważano że ma duszę która jest związana z duszą Samuraja.

W japońskiej tradycji w każdej dziedzinie dążenie do praktycznej doskonałości było połączone z nadawaniem piękna. Błyszczącej zimnej stali dawano życie ubierając w artystyczne formy. Można powiedzieć że japońscy kowale byli artystami z duchową inspiracją. Miejsca ich pracy były świątyniami. Każdy etap tworzenia miecza poprzedzał uroczysty rytuał oczyszczenia ciała zimną wodą i modlitwa. Niepowołane wejście do kuźni groziło śmiercią.

Katana Koto późne Muromachi około 1550. Certyfikat NBTHK z 1978 roku ustala że miecz wykuł kowal ze szkoły Sukesada i nadaje mu stopień wartości historycznej Tokubetsu Kicho Token - Szczególnie Ważna Praca. Nagasa 649mm, Sori 10mm, Chu Kissaki, Hamon Gunome Midare Ko Nie deki miesza się z Togare Gunome Midare. Prawdopodobnie Kazuuchimono głownia wykuta w pakietowym zamówieniu w drugiej połowie okresu Sengoku Jidai.

Na dole Oshigata - odręczny rysunek głowni wykonany przez japońskiego rzeczoznawcę, odwzorowuje ostrze, rysunek Hamon i charakterystyczne cechy Nakago.

Historia Japonii napisana mieczem

Według starych zapisów pierwszymi żelaznymi mieczami które trafiły do Japonii były dwa miecze przysłane z Chin jako prezent dla mitycznej królowej Himiko w 239 roku naszej ery. Od tego wydarzenia zaczął się rozwijać import chińskich mieczy. Były to proste obusieczne głownie. Wkrótce Japończycy zaczęli je kopiować i podjęli próby tworzenia własnej technologii sztuki kucia miecza. Uważa się że około 940 roku japoński miecz uzyskał formę z cechami bliskimi dla miecza idealnego czyli jednosieczne, selektywnie hartowane ostrze z silną krzywizną, bardziej miękki wewnętrzny rdzeń w płaszczu twardszej stali. Nazwano go Nihonto - prawdziwy japoński miecz. 

Historia Nihonto rozpoczęła się w epoce Heian (794 – 1192) około 940 roku. Historycznie trwała ponad 900 lat aż do końca epoki Edo, upadku szogunatu Tokugawa w 1868 roku. Właściwie można uznać że epoka Nihonto skończyła się w poniedziałek 24 września 1877 roku około godziny 7 rano. Wtedy to w dniu księżyca, z początkiem godziny smoka honorową śmiercią zginął ostatni samuraj Japonii Saigo Takamori, przywódca powstania Satsumy, desperackiego zrywu samurajów w obronie odebranej pozycji.

Czas Nihonto to dwa okresy: 

KOTO - Stary Miecz  938- 1596

Czas miecza Koto to czas bratobójczych wojen domowych.  Rozpoczęły się w epoce Nara (710-794) i trwały do końca epoki Azuchi-Momoyama, do roku 1603 w którym Ieyasu Tokugawa zakończył proces jednoczenia rozbitego dzielnicowo kraju. Po zwycięskiej wojnie zdobył pełnię władzy w Japonii i otrzymał z rąk cesarza tytuł Szoguna. Okres wojen to czas wielkiego zapotrzebowania na miecze. Zmiany głowni wynikały z przyczyn praktycznych poprawienia jego skuteczności. Warunki pola bitwy zmieniały się, zmieniała się taktyka, sposób walki i zbroja samuraja. Wpływało to na długość, krzywiznę, ciężar i sposób hartowania miecza. Czas wojen był czasem stagnacji i hermetycznego podziału dzielnicowego. Generacje kowali zamieszkiwały w jednym miejscu bez możliwości migracji do innych prowincji i tworzyły własny charakterystyczny styl kucia miecza nazywany Tradycją. W efekcie powstało 5 tradycji kucia miecza nazwanych ogólnie Gokaden. Poszczególne tradycje wywodziły się z pięciu prowincji Yamato, Yamashiro, Bizen, Soshu i Mino. Kowale wiodących szkół wypracowali własny sposób kucia z charakterystycznymi cechami głowni. Znajomość ich pozwala ekspertowi przypisać miecz do konkretnej tradycji i określić wiek. W obrębie każdej prowincji elity kowali nie dopuszczały wprowadzania cech szkół innych tradycji. Kowale którzy nie podporządkowywali się tym rygorom byli poddawani ostracyzmowi.

SHINTO - Nowy Miecz  1596-1764

Czas miecza Shinto zaczyna się w epoce Momoyama i trwa do połowy epoki Edo. Szogunat Tokugawa przyniósł Japonii pokój.  Wraz z końcem wojen zapotrzebowanie na miecze zaczęło spadać. Rozbrojono ludność i tylko samuraje mogli nosić długie miecze. Rozwój gospodarki, rzemiosła i handlu owocował rozwojem dróg i transportu. Rzemieślnicy mogli łatwo wyjechać i osiedlić się tam gdzie kto chciał. Eksodus spowodował wymieszanie się 5-ciu Tradycji. Nabyta przez stulecia lokalna wiedza rozpowszechniła się, mieszano i modernizowano dawne metody kucia miecza. Gokaden przeszedł do historii. Sztuka kowalstwa z epoki miecza Koto stopniowo szła w zapomnienie.

Z początkiem Edo edykty szogunatu sklasyfikowały miecze według ich długości i wprowadzono nazwy Tanto, Wakizashi i Katana. Wszedł zwyczaj noszenia  przez samuraja kompletu Katana i Wakizashi nazwanego Daisho. Noszenie dwóch mieczy było praktykowane od setek lat ale teraz weszła moda posiadania podobnie oprawionych i mocowanych. Daisho u boku samuraja stało się jego symbolem. Miecze Koto były bronią kształtowaną przez pole walki. Miecze Shinto i ich oprawy stopniowo stały się swojego rodzaju biżuterią kreowaną przez trendy mody. Pojawiły się ozdobne oprawy i misternie inkrustowane okucia, tworzono artystyczne wzory linii hartowania Hamon a wszystko po to aby zwiększyć spadający w czasie pokoju popyt na prace kowali.

Nastąpił rozkwit gospodarki, kultury i sztuki. Zapotrzebowanie na usługi samurajów spadało, słabły znaczenie i pozycja ich klasy. Rosło w siłę mieszczaństwo, bogacili się kupcy i rzemieślnicy. Posiadanie wyszukanego miecza w bogatej oprawie nobilitowało nowobogackich. Arystokracja i bogaci samuraje poddali się wpływowi mody.

W drugiej połowie XVII wieku ukształtowały się dwa najważniejsze ośrodki produkcji mieczy Edo i Osaka. Edo było centrum potęgi militarnej szogunatu. Tutaj położono nacisk na ostrość i funkcjonalność miecza zgodnie z oczekiwaniami wojskowego punktu widzenia. Osaka była sercem biznesu i kultury. Bogatym kupcom i rzemieślnikom zabroniono nosić długie miecze nosili więc krótsze Wakizashi. Kryteria kreowała moda na wyroby artystyczne, miecz musiał mieć wyszukaną linię Hamon i bardzo bogatą oprawę. Osaka stała się centrum Wakizashi.

SHINSHINTO - Nowy Nowy Miecz  1764-1868

Próby stworzenia nowego kształtu miecza i opracowania nowych technologii w kowalstwie nie przyniosły sukcesu. Wiodący kowale zatęsknili za starym mieczem Koto i postanowili powrócić do dawnych technologii kucia miecza. Przyszedł czas Shinshinto - Nowego Nowego miecza, próby odtworzenia tradycji starego miecza Koto. Głownie zaczęły przybierać kształt i geometrię mieczy Koto.

W połowie XIX wieku zacofana feudalna Japonia została zmuszona przez Stany Zjednoczone do otwarcia się na świat. Szogunat upadł. W 1868 roku cesarz otrzymał pełnię władzy i rozpoczęła się epoka Meiji (1868-1912). Reformy objęły wszystkie dziedziny życia. Armię oparto na powszechnym poborze i zorganizowano na wzór pruski, uzbrojono w nowoczesne karabiny i armaty.

28 marca 1876 roku zakazano noszenia mieczy wszystkim z wyjątkiem żołnierzy i policjantów. Odebrało to klasie samurajów sens bycia i źródło dochodów . 

GENDAITO 1868-1945

W styczniu 1877 roku w prowincji Satsuma na wyspie Kyushu doszło do zbrojnego powstania. Armia 12 tysięcy zdesperowanych samurajów wystąpiła przeciwko cesarskiej władzy usiłując przywrócić feudalny system i swoją dawną pozycję. Na czele zrywu stanął Saigo Takamori. Powstanie nie miało szans. Zakończyło się bitwą pod Kagoshimą. Ostatnią redutą powstańców było zbocze góry Shiroyama. 24 września 1877 w poniedziałek około 4 rano wojska cesarskie przystąpiły do ostatecznego szturmu. Zdesperowani samuraje tkwili na szańcach masakrowani ogniem artylerii. Około godziny 7 ostatni pozostali przy życiu uzbrojeni w miecze naginaty i piki yari ruszyli biegiem w dół wzgórza na spotkanie karabinom. Był wśród nich Saigo Takamori uważany przez wielu za ostatniego samuraja Japonii. W połowie zbocza trafiła go kula karabinowa. Według przekazów zdołał usiąść i przygotować się do seppuku. Swego przyjaciela Beppu Shinsuke wyznaczył na Kaishaku, pomocnika ceremonii. Ponoć wbił sobie miecz w brzuch patrząc na wschód w stronę pałacu cesarskiego w Tokio, dla niego miasto to zawsze nosiło nazwę Edo. Beppu Shinsuke pozbawił go głowy szybkim precyzyjnym cięciem. Nigdy jej nie odnaleziono. Podobno jeden z cesarskich żołnierzy ukrył głowę aby uchronić pamięć bohatera przed zhańbieniem. Honorowa śmierć Saigo Takamoriego i ostatnich obrońców Shiroyamy zakończyły rebelię Satsumy. Epoka samurajów i miecza Nihonto przeszły do historii.

Miecze przestały być potrzebne. Kowale musieli znaleźć inne źródło dochodu, porzucili swoje rzemiosło. Koniec epoki Meiji i epoka Taisho (1912-1926) były czarnym okresem japońskiego miecza. Większość tradycyjnych japońskich pieców Tatara używanych do wytopu stali Tamahagane zniszczono. Znikły szkoły miecza a wraz z nimi wielowiekowe tradycje i doświadczenie.

Początek epoki Showa (1926-1986) to czas budowy silnej armii, czas nacjonalizmu, dumy narodowej i propagandy powrotu do zasad kodeksu Bushido. W 1930 roku podjęto decyzję odrodzenia pieca Tatara i tradycyjnej produkcji mieczy. Najlepsza kuźnia powstała w świątyni Yusukuni Jinja poświęconej duchom żołnierzy poległych w służbie cesarza. Oficerowie i podoficerowie cesarskiej armii zostali wyposażeni w miecze. Miało to zwiększyć ducha bojowego i przywrócić tradycję samuraja który nie zna pojęcia porażki. Od 1933 do 1945 roku w Yusukuni wykuto ponad 8 tys. głowni. Miecze dla podoficerów produkowano również maszynowo.

Śmiertelny cios dla miecza przyszedł po kapitulacji Japonii. Amerykanie zakazali ich produkcji. Około 400 tys. historycznie i artystycznie ważnych mieczy trafiło do USA jako wojenne trofea. Szacuje się, że ponad milion mieczy zniszczono w tym wiele cennych starożytnych głowni. Sztuka japońskiego miecza stanęła na skraju wymarcia. Od 1946 do 1953 wykuto tylko sześćdziesiąt głowni dla użycia w wielkiej uroczystej ceremonii odnowienia świątyni Ise zwanej Świątynią Świątyń. Ceremoniał ma ponad 1000 lat tradycji. Alianci pozwolili na wykucie tych mieczy ale pod warunkiem że będą proste na wzór starożytnego Jokoto.

W 1953 roku po zakończeniu amerykańskiej okupacji zakaz kucia mieczy został zniesiony. Japoński miecz zaczął być produkowany jako obiekt sztuki w sposób doskonalszy niż w latach 1930-1945 z zachowaniem pełnej funkcjonalności i pielęgnowaniem legendarnego duchowego znaczenia.

Miecze wykonane po 1868 roku noszą nazwę Gendaito. Miecze wykonane po 1952 roku nazwano Shinsakuto a po śmierci kowala stają się Gendaito.